- کد مطلب : 10316 |
- تاریخ انتشار : 28 تیر, 1395 - 16:38 |
- ارسال با پست الکترونیکی
سقوط آزاد سرمایهگذاری در صنعت
صنعت در کشور ما حال و روز خوبی ندارد. این ناخوشی البته مربوط به امروز و دیروز نیست، هرچند از نیمه دوم دهه ٨٠، با تزریق بیمحابای درآمدهای افزایشیافته نفتی به بازار و آغاز بیماری هلندی، مشکلات صنعت رو به افزایش گذاشت و سپس با تشدید تحریمها باز هم وخیمتر شد.
فرخ قبادی اقتصاددان در مقاله ای در شرق نوشت:سهم ١٣درصدی «صنعت» در تولید ناخالص داخلی و سهم ٣٣درصدی آن در اشتغال کشور، تنها دلایلی نیستند که توجه ویژه به این بخش کلیدی اقتصاد کشور را ضروری میکند.
سهم ١٣درصدی «صنعت» در تولید ناخالص داخلی و سهم ٣٣درصدی آن در اشتغال کشور، تنها دلایلی نیستند که توجه ویژه به این بخش کلیدی اقتصاد کشور را ضروری میکند. واقعیت این است که «صنعت، موتور رشد اقتصادی است» و اگر این موتور دچار اشکال شود، هیچیک از دیگر بخشهای اقتصاد کشور از پیامدهای آن مصون نخواهد ماند.
متأسفانه این موتور در کشور ما دچار مشکلاتی اساسی شده است. به روایت مرکز پژوهشهای مجلس: «وضعیت شاخصهای کلان بخش صنعت در سالهای اخیر مؤید این موضوع است که با ادامه روند فعلی و کاهش رشد ارزشافزوده بخش صنعت و نیز کاهش سرمایهگذاری صنعتی، بخش صنعت کشور با رکود و تعطیلی واحدهای موجود مواجه خواهد شد و به دنبال آن اشتغال نیز تحتتأثیر قرار خواهد گرفت».
یکی از این «شاخصهای کلان»، نرخ رشد ارزشافزوده بخش صنعت است که از سال ١٣٨٠ تا ١٣٩١ افتی ١٢درصدی را تجربه کرده است. ارزشافزوده بخش صنعت که در سال ٩١ رشد منفی ٨,٥ درصدی و در سال ٩٢ رشد منفی چهاردرصدی داشت، در سال ٩٣ به رشد مثبت ٦.٧ درصدی دست یافت، هرچند ظاهرا در سال ٩٤ بار دیگر منفی شده است. کاهش ارزشافزوده صنعت که مهمترین عامل در نزول صنعتی کشور بوده، به معنی آن است که فرایند تبدیل مواد اولیه و کالاهای واسطه به محصول نهایی، در این بخش با موانعی جدی مواجه بوده است.
درعینحال، کاهش ارزشافزوده بخش صنعت، سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی کشور را کوچکتر کرده است. سهم بخش صنعت و معدن در تولید ناخالص داخلی کشور ما در ابتدای دهه ١٣٨٠ حدود ١٨ درصد بود. اما از سال ٨١ این سهم رو به کاهش گذاشت و در سال ٩١ به ١١,٨ درصد رسید. در سال ٩٣ سهم صنعت اندکی افزایش یافت و به حدود ١٣ درصد «GDP» بالغ شد، هرچند به نظر میرسد در سال ٩٤ بار دیگر سهم این بخش در کل اقتصاد کاهش یافته است. اینها همه به آن معناست که جایگاه نسبی صنعت در مقایسه با بخشهای دیگر اقتصاد، تضعیف شده است.
اگر باران به کوهستان نبارد...
اما گویاترین شاخص برای نشاندادن بیماری صنعت، (و قطعا نگرانکنندهترین آنها) شاخص «تشکیل سرمایه ثابت» (سرمایهگذاری) در این بخش است که به گفته رئیس مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، در سالهای اخیر با «سقوط آزاد» مواجه شده است. سقوط سرمایهگذاری در بخش صنعت، هم نشانه آن است که صنعت جذابیت خود را برای سرمایهگذاران از دست داده است و هم چشمانداز نامساعدی را برای آینده ترسیم میکند.
قبل از آنکه دلایل کاهش شدید سرمایهگذاری در صنعت را بررسی کنیم، بد نیست به ابعاد این سقوط نگاهی بیندازیم. وزیر صنایع در گزارش اخیر خود به مجلس از کاهش ٤١درصدی سرمایهگذاری در بخش صنعت و معدن از سال ١٣٩٠ تاکنون خبر داده و از این مسئله و رشد منفی صنعت بهعنوان فاجعه یاد کرده است و به گفته رئیس مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی «در سالهای ٨٥ تا ٩٣ سرمایهگذاری در بخش صنعت افت چشمگیری را تجربه کرد... سرمایهگذاری به قیمت جاری در سال ٨٧ بیش از ٢٢ هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در سال ٩١ به پایینترین رقم خود یعنی کمی بیش از شش هزار میلیارد تومان رسید و پس از آن با رشدی اندک در سال ٩٣ به ٩ هزار میلیارد تومان افزایش یافت». البته براساس گزارشهایی که برخی رسانهها از آمار (هنوز اعلام عمومی نشده) مرکز آمار ایران منتشر کردهاند، در سال ٩٤ سرمایهگذاری در صنعت بار دیگر با رشد منفی مواجه شده است.
سقوط تشکیل سرمایه ثابت در بخش صنعت، بهتر از هر جای دیگر، در روند تشکیل سرمایه ثابت در ماشینآلات مشاهده میشود. سیر نزولی این متغیر کلیدی بهراستی نگرانکننده است. همانطور که پیشتر گفته شد، سرمایهگذاری در صنعت از سالهای میانی دهه ٨٠ رو به کندی گذاشته است. اما، بهویژه از سال ٩٠ به بعد، روند نزولی سرمایهگذاری در بخش ماشینآلات (مهمترین جزء سرمایهگذاری ثابت در بخش صنعت) شدت کمسابقهای گرفته است. میزان سرمایهگذاری در بخش ماشینآلات در سال ٩١ بهقدری کاهش یافت که قدرمطلق آن حتی از سالهای ابتدایی دهه ٨٠ نیز پایینتر بود.
بهطور مشخص، اگر شاخص سرمایهگذاری در ماشینآلات صنعتی در سال ١٣٨٤ را صد فرض کنیم، در سال ٩٢ این رقم به ٦٨ سقوط میکند. در سال ٩٣ تشکیل سرمایه ثابت در ماشینآلات افزایش مییابد و شاخص به ٧٤,٣ میرسد و گرچه آمار مشابه برای سال ٩٤ هنوز منتشر نشده، اما براساس شواهدی که در دست است، تشکیل سرمایه ثابت در ماشینآلات در سال ٩٤ بار دیگر نزولی شده و شاخص را به کمتر از ٦٤ رسانده است.
کاهش سرمایهگذاری در ماشینآلات تأثیر خود را در کاهش بهرهوری نیروی کار و کندی رشد یا رشد منفی تولیدات صنعتی نشان میدهد. بسیاری از صنایع ما با فناوری و سرمایه فیزیکی (ماشینآلات) قدیمی فعالیت میکنند و اینها ازجمله دلایل بهرهوری نازل، هزینه تمامشده بالا و کاهش رقابتپذیری صنایع داخلی است. در این شرایط، دستیابی به هدف «سند چشمانداز ١٤٠٤» و برنامه دولت برای رشد هشت درصد در سال اقتصاد کشور در سالهای پیشرو، رؤیایی دستنیافتنی به نظر میآید.
چرا سرمایهگذاری در صنعت جذابیت ندارد و چرا سرمایهگذاران انگیزه لازم برای سرمایهگذاری در این بخش را از دست دادهاند؟ پاسخ به این سؤال چندان دشوار نیست. صنعت در کشور ما فعالیتی است بسیار پرچالش و درعینحال کمبازده. چالشها، علاوه بر آزار روانی، بر هزینه تولید میافزایند و از سود میکاهند. شرایط اسفبار بنگاههای صنعتی ما که بخشی از آنها به تعطیلی کشانده شدهاند و باقیمانده با ظرفیتی نازل و لنگلنگان به فعالیت خود ادامه میدهند و اغلب در دخل و خرج خود ماندهاند، دلیل روشنی بر این مدعاست. بدهیهای معوق سربهفلککشیده بنگاههای صنعتی (به بانکها، به دارایی، به تأمین اجتماعی و گاه به پرسنل خود) نیز نشانهای دیگر از شرایط نابسامان آنهاست.
٨٠ سال قبل آقای کینز، اقتصاددان شهیر انگلیسی، نوشته بود که «سود موردانتظار» و میزان اطمینانی که صاحبان سرمایه از پیشبینی خود درباره تحقق این سود دارند، مهمترین عامل در تصمیمگیری آنها برای سرمایهگذاری است. «سود موردانتظار» در فعالیتهای صنعتی در کشور ما بسیار نازل یا منفی است. بنابراین تعجبی ندارد که صاحبان سرمایه رغبت چندانی به ورود به حوزه صنعت نداشته باشند و محملهای کمچالشتر و سودآوری نظیر معاملات مقطعی، دلالی، واردات یا سپردهگذاری در بانکها را ارجح بدانند.
تا آنجا که به جذابیتنداشتن صنعت و بیرغبتی سرمایهگذاران برای سرمایهگذاری در این حوزه مربوط میشود، پاسخ فوق قانعکننده است. البته خشکشدن منابع بانکی، نرخ بالای بهره و بیمیلی بانکها به پرداخت تسهیلات برای فعالیتهای تولیدی نیز در این قضیه بیتأثیر نبودهاند، هرچند دلیل اصلی مسئله همان نرخ بازده ناچیز و جذابیتنداشتن صنعت در نظر سرمایهگذاران است. (در غیر این صورت چه دلیلی دارد که بخشی از وامهایی که ظاهرا برای صنعت دریافت شدهاند، سر از حوزههای دیگر درمیآورند؟) اما سؤال اساسیتر این است که چرا بازده سرمایه در بخش صنعت ما نازل (یا منفی) است و چرا فعالیت در حوزه صنعت چنین پرچالش و عذابدهنده است؟ ریشه مسئله به فقدان یک استراتژی مشخص و سنجیده برای صنعت کشور مربوط میشود که علاوه بر حیف و میل منابع ارزشمند، این حوزه راهبردی اقتصاد کشور را از سالها پیش به آشفتهبازاری سردرگم بدل کرده است. براساس آمار موجود، در کشور ما بیش از ٩٥٠ شرکت تولیدکننده فرش ماشینی (با پروانه بهرهبرداری) وجود دارد که البته بخش بزرگی از آنها یا راکد مانده یا با ظرفیت نازل فعالیت میکنند. در همین حال ٢٥٦ شرکت تولیدکننده فرش نیز تحت عنوان «دارای مجوز و دردستساخت» طبقهبندی شدهاند. شرایطی مشابه در بسیاری از صنایع دیگر (موتورسیکلتسازی، سیمان، فولاد...) قابلمشاهده است. ظاهرا این وضعیت ناشی از تلقی خاص سیاستگذاران ما از «رقابت» است، رقابتی که در اقتصاد جهانیشده امروز، ماهیتی یکسره متفاوت یافته است. عواملی از قبیل صرفههای مقیاس، هزینههای سربار، بهرهوری و قیمت تمامشده، قربانی این تلقی از «رقابت» هستند.
در همین حال، قوانین و مقررات تولیدستیز، فساد اداری و انواع هزینههای مرئی و نامرئی که عملا نوعی باج و خراج برای تولید به شمار میآیند و مجوزهای جورواجوری که حتی پس از شناسایی به دلایلی نامعلوم لغو نمیشوند، «فضای کسبوکار» بسیار نامساعدی را برای صنعت پدید آورده است. نرخ غیرواقعی ارز که بر دشواری رقابت تولیدکنندگان داخلی با کالاهای وارداتی دامن میزند را هم میتوان به این فهرست افزود تا دریابیم چرا فعالیتهای صنعتی به مبارزهای دشوار و فرسایشی، با بازدهای غیرقابلقبول، بدل شده است. در این شرایط، بیرغبتی سرمایهگذاران به درگیرکردن سرمایه خود در این عرصه پرچالش و کمبازده، درست همان چیزی است که باید انتظارش را داشته باشیم.
انصافا باید تأکید شود هیچکدام از مشکلاتی که برشمردیم در سه سال گذشته ظهور نکردهاند. جدای از این، دولت یازدهم میتواند برای مهار تورم لجامگسیخته، برای تلاش در تنشزدایی و برای ایجاد فضایی بازتر و امیدوارکنندهتر در جامعه به خود ببالد. این واقعیت هم نباید فراموش شود که «تنگنای مالی» ناشی از ولخرجیهای گذشته و بدهیهای بهارثرسیده، همراه با سقوط درآمدهای نفتی، امکانات دولت را بهشدت محدود و مقابله با مشکلات را دشوارتر کرده است. اما نه موفقیتهای بهدستآمده و نه تنگنای مالی، عذر موجهی برای کوتاهی در انجام برخی اقدامات راهگشا و کمهزینه در حوزه صنعت و تولید نیستند.
واقعیت این است که خواه به دلیل اختلاف نظر در تیم اقتصادی دولت و خواه به دلیل ملاحظات و مصلحتاندیشیهایی که ما از آن بیخبریم، برخورد دولت با مشکلات صنعت و تولید، متزلزل و سخت محافظهکارانه بوده است. تدوین یک استراتژی صنعتی، با بهرهگیری (و البته نه گرتهبرداری) از تجربیات کشورهای موفق در عرصه تولید و صنعت، بهسازی فضای کسب و کار و مبارزه قاطع با رانتخواری و فساد اداری، هیچکدام ربطی به «تنگنای مالی» ندارند. اصلاح نرخ ارز نیز، دستکم به اندازهای که تفاضل تورم داخلی و خارجی سه سال گذشته را پوشش دهد، نهتنها رقابتپذیری تولیدات داخلی را بهبود میبخشد، بلکه در کاهش تنگنای مالی دولت هم تأثیرگذار خواهد بود.
اقداماتی از این دست، نهتنها میتوانست گامی در مسیر اصلاحات موردنیاز و نویدبخش آیندهای بهتر برای صنعت کشور باشد، بلکه با امیدوارکردن تولیدکنندگان به عزم جدی دولت برای حمایت از صنعت پس از کاهش تنگنای مالی کنونی، تحمل فشارها و مقابله با چالشها را نیز برای آنها آسانتر میکند.
شرق
آخرین اخبار
- برگزاری سومین همایش بزرگ دوقلوها و چندقلوهای سیرجانی
- فروردینماه پر رکورد گلگهر
- جزییات طرح یارانهای دولت برای دهکهای یک تا پنج
- فرش قرمز برای اسکناس درشت؟
- مراسم معارفه مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران برگزار شد
- برگزاری باشکوه شبهای قدر در مسجد گوهرشاد گهرپارک
- درآمد عملیاتی ۶۴هزار میلیارد تومانی گل گهر در سال ۱۴۰۲
- خبر وزیر اقتصاد از واردات ۲۰ هزار خودرو
- سکه به کانال تاریخی ۴۱ میلیون تومان رسید
- خبر مهم برای متقاضیان تسهیلات ودیعه مسکن
- سال پر رکورد گلگهر
- تحقق رشد تولید ١٧/٨ درصدی محصولات کنسانتره و گندلهی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- آمار عجیب از مصرف بنزین ایرانیها در نوروز
- آمار جدید واردات خودرو اعلام شد
- مشکل اقتصاد ایران، جهالت مدیران رانتی و کوتهبین است
- افتتاح دفتر نمایندگی اداره پست در منطقه گلگهر
- حضور نماینده سیرجان در گل گهر
- پاتک بانک مرکزی به متخلفان ارز مسافرتی
- نتایج تکمیل ظرفیت کنکور اعلام شد
- آغاز ثبتنام ۹ مدل خودروی وارداتی
- پیشبینی بازار سرمایه در سال آینده
- ورود سامانه بارشی جدید به کشور
- تعیین نرخ کرایه اتوبوس، تاکسی و مترو برای سال ۱۴۰۳
- پژوپارس به آخر خط رسید
- مجمع عمومی فوقالعاده شرکت گلگهر برگزار شد
- سیف، اقدام بانک مرکزی را پسندید
- سیل در سیستان/عکس
- مسدودی 10 روزه جاده چالوس و آزادراه تهران_شمال
- رتبه ایران در تولید گاز
- واردات خودرو فقط با کارت بازرگانی
- عرضه کنسرو ماهی با ۱۵ درصد تخفیف
- بارش دوباره در کشور
- تداوم افزایش درآمد عملیاتی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- چگونه خودرو مزایده ای بخریم؟+ شرایط
- ارزش آلتکوینها بهزودی از مرز ۳ تریلیون دلار خواهد گذشت!
- تخصیص ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی در سال جاری
- بازدید رئيسجمهور از دستاوردهای گل گهر حوزه بومیسازی و اقتصاد دانشبنیان
- ۱۰ اقتصاد برتر دنیا در سال ۲۰۲۴
- ثبت رشد 52 درصدی کنسانتره مولیبدن در کارنامه 10 ماه شرکت ملی مس
- درخشش گل گهر در چهارمین جشنواره اینوماین (INNOMINE)
- استمرار افزایش درآمد عملیاتی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- ریزش قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی در بازار
- چرا زمان واریز یارانهها تغییر کرد؟
- تفاهمنامه همکاری بین «شرکت ملی مس» و «حوزه هنری» منعقد شد
- گزارش بازدید رهبر معظم انقلاب از آخرین دستاوردهای گلگهر در حوزه بومیسازی
- همکاری های شرکت ملی مس با وزارت زمین شناسی و معدن ازبکستان
- آغاز عرضه اوراق گواهی سپرده با سود ۳۰درصدی از امروز
- امسال بیش از یک میلیون خودرو در کشور تولید شد
- درخشش گروه گلگهر در رتبه بندی ۱۰۰ شرکت برتر ایران (IMI100)
- ملی مس در 3 شاخص رتبه نخست را کسب کرد
- به ایفای نقش گلگهر در رشد اقتصادی کشور امیدوار هستیم
- سایت آموزش خطوط هوایی مجتمع مس سرچشمه رفسنجان افتتاح شد
- نمایش دستاوردهای جهادی درمانی قرارگاه سازندگی مس
- تفاهمنامه همکاری شرکت مس با دانشگاه آزاد اسلامی منعقد شد
- ۲ هزار مگاوات نیروگاه صنایع تا پایان سال آینده وارد مدار میشود
- قیمت بازاری تولیدات ایرانخودرو
- شرایط فروش نقد و اقساط تیگو7 پرو با قیمت جدید
- استعلام دهک بندی یارانه با کد ملی
- شرایط جدید ثبت نام خودرو
- دستاورد موفقیتآمیز گلگهر در کسب و استقرار استانداردهای مدیریتی
- جلسه بررسی پیشرفت انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی
- آیین تجلیل از بانوان شاغل در منطقه گلگهر
- طرح احداث کارخانه اسید فسفریک بندرعباس رسماً وارد فاز اجرائی شد
- وداع باشکوه مردم سیرجان با شهید حسین علیبیگی
- اعلام تعداد خودروهای مازاد سایپا
- نامه اعتراضی خاندوزی به FATF
- هزینه هنگفت ایرانی ها برای آرایش و بهداشت
- جیره بندی آب در تهران؟
- توضیحات معاون سیاسی امنیتی استاندار کرمان درباره حادثه تروریستی
- فرمول جدید قیمت گذاری خودرو
- انتصاب مدیر حوزه مدیرعامل و مدیر گروه روابطعمومی شرکت ملی صنایع مس
- نخستین جلسه دادگاه شرکت هنزو
- تداوم افزایش درآمد عملیاتی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- قیمت بنزین چه تغییری میکند؟
- دریافت کد ملی از خریداران طلا الزامی شد؟
- هک اسنپ فود چه بود؟
- ارائه دستاوردهای گلگهر در نمایشگاه تامین زنجیره فولاد و مس
- حضور گلگهر در نمایشگاه صنایعبومی پدافند غیرعامل
- تورم نقطه به نقطه آبان ماه کاهش یافت
- جمعیت ایران ۸۹ میلیون نفر شد
- ۶ خودروساز ایرانی در برنامه راهبردی ۲۵ ساله با چین خودروهای برقی تولید میکنند
- اعطای دو جایزه «مدیریت راهبردی روابط عمومی» و «اطلاعرسانی» به مس
- اعطای نشان ویژه مسئولیتهای اجتماعی به گلگهر
- درآمد عملیاتی کگل به ۴۱۱ هزار میلیارد ریال رسید
- تاکسیهای برقی بهمرور داخلیتر میشوند
- هشدار صندوق بین المللی پول
- پنج خودرو به سامانه یکپارچه فروش اضافه شد
- حضور پررنگ گلگهر در نمایشگاه اختصاصی اوراسیا
- عرضه ۷ خودرو آغاز شد
- برگزاری کنگره شهدای ورزشکار سیرجان
- اولین کنسانتره تولیدی مجتمع مس درآلو به مجتمع مس سرچشمه رفسنجان فرستاده شد
- نمایش هنرهای سنتی کشور در نمایشگاه بزرگ صنایع دستی سیرجان
- برند ناشناخته هندی، سامسونگ و شیائومی را جا گذاشت
- سقوط رتبه دومین اقتصاد بزرگ جهان
- بازديد وزير صمت از غرفه گلگهر در نمايشگاه اورآسيا
- حضور شرکت ملی مس ایران در دومین نمایشگاه اختصاصی اوراسیا در تهران
- حضور فعال گلگهر در نمایشگاه بینالمللی ایرانمتافو
- 1500 میلیارد تومان قرارداد ساخت داخل ملی مس با شرکتهای دانشبنیان
- زمان پرداخت وام ۳۵۰ میلیونی مسکن روستایی
- جزئیات تازه از ویروس چینی جدید
افزودن نظر جدید