هر ساله کشاورزان مازندران به خاطر نیاز جدی به نقدینگی حداکثر تا چهار ماه پس از برداشت یعنی ماه آذر محصول برنج خود را می فروشند تا برای کشت سال بعد آماده شوند و دولت نیز بر همین اساس طی چند سال گذشته ورود برنج خارجی را در این محدوده زمانی ممنوع کرد تا دست دلالان کوتاه شود. با این وصف ، بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا از شالیکوبی های مازندران نشان می دهد کمتر از یک تا ۲ درصد برنج سفید در شالیکوبی های استان وجود دارد که ممکن است مربوط به برخی از شالیکارانی باشد که زمین بیشتری دارند. مشاهدات از برخی فروشگاههای برنج ساری در روز جاری ( ۱۵ اردیبهشت ) همنشان می دهد که رزازان برنج طارم محلی و هاشمی را تا ۲۲ هزار تومان برچسب فروش زده اند. اگر چه عرضه و تقاضا عامل اصلی تعیین قیمت کالاهای مختلف از جمله محصولات کشاورزی است ، اما آنچه مشخص و آشکار است این که افزایش قیمت فعلی به هیچ عنوان به جیب کشاورز نمی رود و بیشتر جنبه روانی دارد.

هیاهوی افزایش قیمت برنج در مازندران که برخی از آن به عنوان کیف کوک کشاورزان خطه شمال توصیف می کنند در حالی است که نه تنها محصولی دراختیار کشاورزان نیست ، بلکه شالیکاران سخت مشغول نشاکاری هستند و حتی به دلیل بالا رفتن قیمت انواع نهاده های کشاورزی بویژه دستمزد نشاکاران ، بشدت با کمبود نقدینگی مواجهند. بیشترین هزینه در کشت برنج مربوط به هزینه کارگری است و شالیکاران امسال علاوه بر گرانی و ۲ برابر شدن قیمت بیشتر نهاده های کشاورزی نظیر سموم، پلاستیک، بذر، قطعات یدکی تیلر و تراکتور برای شخم و شیار و آب تخت کردن، با درخواست ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومانی بابت دستمزد یک روز نشای شالیزار توسط کارگران مواجهند. شالیکاران معتقدند اگر چه قیمت فعلی ۲۰ تا ۲۲هزار تومانی برنج سال گذشته اصلا به جیبشان نمی رود ، اما برنج امسال باید به همین قیمت از شالیکاران خریداری شود تا امیدوار به داشتن درآمد متوسط باشند. یکی از آگاهان به بازار برنج مازندران به خبرنگار ایرنا گفت که برنجی در اختیار شالیکاران نیست تا از افزایش ۲ برابری قیمت فعلی سود ببرند. احمد قربانی که دارای شالیکوبی در شهرستان بابل است ، افزود : بیشتر شالیکاران محصول خود را در زمان برداشت به فروش رساندند و در چهار سال اخیر که برداشت مکانیزه در استان فراگیر شده است ، شالیکاران مجبور به تبدیل شالی به برنج سفید در کوتاه ترین زمان و در نهایت فروش برنج سفید خود هستند. برداشت مکانیزه برنج با همه خوبی ها ، با این پیامد منفی همراه است که کشاورز نمی تواند محصول برداشت شده را برای مدت طولانی در انبار نگهداری کند و مجبور است بلافاصله آن را به شالیکوبی انتقال داده و پس از خشک کردن به شیوه ماشینی ، تبدیل به برنج کرده و عرضه کند. در برداشت مکانیزه میزان رطوبت شالی بالاست در نتیجه ضریب ماندگاری آن بشدت کاهش می یابد در حالی که در برداشت دستی ، شالی پس از درو در صورت مساعد بودن هوا برای چند روز در شالیزار به صورت پخش شده باقی می ماند تا خوشه ها حسابی آفتابگیر شده و خشک شود و بعد از آن خرمنکوب می شود. کشاورزان در شیوه برداشت دستی ، این امکان را دارند تا شالی خود را برای مدت چند ماه در انبار نگهداری کرده و در فصلی که بازار با کمبود مواجه شده آن را به شالیکوبی برده و تبدیل به برنج کنند. اگر چه نگهداری بلندمدت شالی مهم ترین مزیت برداشت دستی است ، ولی هزینه بر بودن این روش در کنار نیاز مالی کشاورز به فروش محصول همواره سبب می شد تا دلالان در همان فصل برداشت شالی و برنج را از کشاورز به قیمت پایین خریداری کنند .

دست خالی کشاورزان از افزایش قیمت

قربانی با بیان اینکه اکنون قیمت برنج کشت اول طارم محلی و هاشمی ۲۰ هزار تومان و کشت دوم که از عطر و طعم بهتری برخوردار است تا ۲۲هزار تومان در هر کیلو گرم خرید و فروش می شود، گفت : قیمت فعلی ۲ برابر قیمتی است که عمده کشاورزان محصولشان را فروختند. وی توضیح داد: بالاترین قیمت برنج طارم محلی که به دست کشاورزان رسید و مربوط به ماه دی سال گذشته بود و داشته های حدود ۱۰ درصد کشاورزان مازندرانی را در شالیکوبی ها شامل می شد ، ۱۲ هزار تومان بود. این کارشناس بازار برنج مازندران گفت : اگر چه برنج در اختیار کشاورزان استان نیست ، اما تاجران با تقاضای برنج طارم محلی و هاشمی از استان های مختلف کشور مواجه هستند و به نظر می رسد این نگرانی در مردم ایجاد شده است که قیمت برنج جدید بسیار بالا خواهد رفت و از هم اکنون در حال ذخیره سازی هستند. وی با بیان اینکه وضعیت کشت و کار و تولید و بازار برنج برای شالیکاران شمال در چهار سال اخیر با برخی از تصمیم های دولتمردان از جمله ممنوعیت واردات و توزیع برنج خارجی در زمان برداشت ، خرید تضمینی و توافقی و مکانیزاسیون رضایبخش بوده است، افزود : به دلیل نوسانات قیمت ارز و مشکلات اقتصادی کشور ، همه محصولات و کالاها ۲ تا سه برابر افزایبش قیمت داشته است و به نظر می رسد افزایش قیمت برنج در چند روز اخیر بابت لغو معافیت تحریم کشورها از جمله هند باشد. بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی مازندران در حال حاضر ۱۰۰درصد زمین های شالیزاری استان آب تخت و خزانه گیری شده است و نشاکاری حدود ۳۰ درصد زمین ها نیز انجام شد. مسئولان جهاد کشاورزی استان پیش بینی می کنند به دلیل افزایش قیمت نهاده های کشاورزی و هزینه کارگری قیمت برنج امسال به نسبت سال گذشته به صورت چشم گیری افزایش بیابد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در نخستین نشا مکانیزه مازندران در سال جاری که بیست و یکم فروردین ماه انجام شد ، اعلام کرده بود که به دلیل اینکه قیمت نهاده های کشاورزی از جمله پلاستیک، بذر، دستمزد کارگر، تولید بوته از بانک نشاء ، دستمزد تراکتور ، تعمیرات و قطعات یدکی بالا رفته است،پیش بینی می شود تا قیمت برنج امسال ۱۶تا ۱۸هزار تومان در هر کیلو گرم برسد. عزیزالله شهیدی فر افزود: البته این مقدار افزایش قیمت نسبت به دیگر کالاهای اساسی بسیار کم است ولی برنجکاری با کمتر از قیمت اعلام شده به صرفه نخواهد بود. مازندران با داشتن حدود ۲۳۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری و تولید یک میلیون و ۵۰ هزار تن برنج سفید ۴۲ درصد نیاز کشور را تامین می کند.