به گزارش صنعت نویس، کره‌جنوبی و چین که در زمره‌ قوی‌ترین شرکای تجاری ایران طی سال‌های اخیر قرار می‌گیرند، نقش قابل توجهی در روابط اقتصادی کشور ما داشته‌اند و در طول سالیان گذشته از سوی مقامات رسمی ایران و این دو کشور، تلاش‌های گسترده‌ای برای بهبود روابط و افزایش حجم توافقنامه‌های تجاری و اقتصادی شده است؛ به طوری که در دوران تحریم‌ها با وجود محدودیت‌های اقتصادی بین‌المللی و به ویژه تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران و همچنین در طول روند گشایش‌های پسابرجام، کره‌جنوبی و چین به عنوان دو اهرم اساسی برای حفظ تکاپوی اقتصادی ایران شناخته شده‌اند که حجم تجارت نفتی و کالاهای اساسی میان ایران و این دو کشور در دوران فوق، گواهی بر نقش پررنگ این دو شریک اقتصادی در روابط تجاری ایران است.
هرچند به نظر می‌رسد با کارشکنی‌های دونالد ترامپ و تلاش‌های خصمانه‌ دولت وی برای محدود کردن اقتصاد ایران، زمزمه‌هایی مبنی بر فشار آمریکا بر این دو کشور برای کاهش سطح روابط اقتصادی خود با ایران به گوش می‌رسد که به عنوان یکی از اهداف ستیزه‌جویانه‌ ترامپ نسبت به کشور ما در سفر 12 روزه‌ رییس‌جمهور آمریکا به پنج کشور آسیایی از جمله ژاپن، کره‌جنوبی، چین‌، ویتنام و فیلیپین، از سوی کارشناسان اقتصادی و ناظران بین‌المللی مطرح شده است.
این امر از آنجایی اهمیت می‌یابد که با توجه به روند آهسته‌ گسترش روابط بانکی و مبادلات تجاری ایران با کشور‌های آسیایی و اروپایی و نیز سطح پایین میزان جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی پس از برجام، حجم بالایی از اقتصاد ما هم‌اکنون در سکون به سر می‌برد و دو کشور کره‌جنوبی و چین با مقاومت در برابر سیاست‌های آمریکا توانسته‌اند حجم قابل توجهی از مبادلات نفتی و غیرنفتی با ایران را به نام خود ثبت کنند.
هرچند باید توجه داشت که مشکلات اخیر در روابط بانکی ایران با چین و مسدود شدن حساب برخی ایرانیان در این کشور، در کنار بلوکه شدن چندین میلیارد دلار از دارایی‌های وزارت نفت، خود نشان‌دهنده‌ تحرکات منفی نسبت به ایران از سوی این قطب اقتصادی جهان به شمار می‌رود و دور از ذهن نیست که تحت تاثیر برخی فشار‌ها و سیاست‌های آمریکا قرار داشته باشد. در مورد کره‌جنوبی نیز زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش حجم فعالیت‌های تجاری میان این کشور و آمریکا به گوش می‌رسد و اکنون که توکیو از رقم مازاد تجاری 9/68 میلیارد دلاری در روابط تجاری‌اش با آمریکا بهره می‌برد، امکان تغییر جهت در سیاست‌های اقتصادی این کشور نسبت به ایران برای جلب نظر طرف آمریکایی خود، دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.حال این پرسش مطرح می‌شود که فشار‌ها و تنش‌های ایجاد شده از سوی دونالد ترامپ برای محدود کردن فضای اقتصادی ایران از طریق تحت تاثیر قرار دادن شرکای تجاری ما، تا چه اندازه می‌تواند به تعاملات اقتصادی ایران صدمه بزند و اقداماتی که ترامپ می‌تواند انجام دهد تا چه میزان اوضاع کنونی کشور را وخیم خواهد کرد؟ در واقع چشم‌انداز تیره و تاری که ممکن است با ادامه‌ روند خصمانه‌ رییس‌جمهور آمریکا نسبت به ایران به وجود آید، تا چه میزان به واقعیت نزدیک بوده و اقتصاد ما را در منگنه قرار خواهد داد؟
روابط اقتصادی با کره‌جنوبی و چین
نگاهی به آمار و ارقام مبادلات تجاری ایران با چین و کره‌جنوبی می‌تواند، اهمیت روابط اقتصادی با این دو کشور را نمایان کند و این هشدار را می‌دهد که در صورت کم‌رنگ شدن سطح روابط، چه ضرر و زیانی متوجه کشور خواهد شد.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که کشور کره‌جنوبی از شرکای اصلی تجاری ایران به شمار می‌رود و این کشور از جمله مهم‌ترین واردکنندگان نفت از ایران و جزو صادرکنندگان اصلی کالا به ایران است.
طبق آمارهای گمرک از مجموع 39 میلیارد و 988 میلیون دلار کالای وارد شده به کشور در سال 94، سهم کره‌جنوبی سه میلیارد و 213 میلیون دلار بوده است به این معنی که در این سال 2/3 میلیارد دلار کالای کره‌ای وارد کشورمان شده و این کشور را به سومین تامین‌کننده کالای وارداتی کشور پس از چین و امارات تبدیل کرده، در نتیجه رتبه سوم اصلی‌ترین شرکای ایران در واردات کالا را در اختیار دارد.
ارزش مبادلات تجاری ایران با کره جنوبی طی سال 94 و آمارهای گمرک نشان می‌دهد که ایران در صادرات کالای غیرنفتی به این کشور سهم اندکی داشته، هرچند در بخش صادرات نفت خام، کره جنوبی همواره از خریداران نفت کشور بوده است؛ طبق آمارهای رسمی از مجموع 32 میلیارد و 616 میلیون دلار کالای غیرنفتی بدون احتساب میعانات گازی، سهم صادرات به کره جنوبی معادل 134 میلیون و 337 هزار دلار بوده است.
همچنین آمار و ارقام نشان می‌دهند که ارزش مبادلات ایران و کره‌جنوبی در سال 95 به بیش از شش میلیارد دلار رسیده و طی ملاقات‌هایی که میان روسای جمهورهای دو کشور در سال گذشته برگزار شد دو طرف تصمیماتی مبنی بر افزایش رقم مبادلات تجاری خود از حدود شش میلیارد دلار به سه برابر یعنی 18 میلیارد دلار داشته‌اند که البته دستیابی به آن با توجه به تنش‌های پیش آمده و فشار‌های دولت آمریکا کمی از واقعیت به دور است.
گفتنی است طی سال‌های گذشته، ایران اصلی ترین کشور صادرکننده نفت به کره‌جنوبی بوده و به طور متقابل کره‌جنوبی اصلی‌ترین کشور صادرکننده تجهیزات اتومبیل‌سازی، ماشین‌سازی و صنایع الکترونیکی به ایران بوده است که نقش پر رنگ آن را در وصول درآمدهای نفتی ایران و توسعه‌ زیرساخت‌های کشور ما نشان می‌دهد.
از سوی دیگر آمار‌ها نشان می‌دهند که بزرگ‌ترین خریدار کالاهای ایرانی در سال ۱۳۹۵ کشور چین به ارزش هشت میلیارد و ۳۷۷ میلیون دلار بوده است و در صدر فهرست صادرکنندگان به ایران در سال 1395 بازهم نام چین با صدور 10 میلیارد و 753 میلیون دلار کالا به چشم می‌خورد که در نتیجه چین را به عنوان اولین شریک تجاری ایران در صادرات و واردات مطرح می‌کند.
کالای صادراتی برتر ایرانی به چین عبارتند از: نفت و سوخت‌های معدنی با سهمی حدود 70 درصد از صادرات و سپس پلاستیک‌ها، سنگ‌های فلزی، مواد شیمیایی و آلی، نمک، گوگرد، خاک، سنگ، آهک و سیمان، مس و ترکیبات آبمیوه‌ها و آجیل، آلومینیوم و ترکیبات آن، پنبه، پشم و موی حیوانات. 10 کالای چینی که بیشترین واردات به کشور را دارند نیز عبارتند از: ماشین‌آلات، بویلرها و رآکتورهای هسته‌ای، لوازم و تجهیزات الکتریکی وسایل حمل‌ونقل به‌جز ریلی، مبلمان و روشنایی‌ها و ساختمان پیش‌ساخته، محصولات آهنی و فولادی و پلاستیک‌ها، محصولات سرامیکی، آهن و فولاد، کاغذ و مقوا، محصولات چرمی حیوانی و مسافرتی.
همچنین گفتنی است در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ میلادی حجم مبادلات ایران و چین ۳۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد داشته است و این در حالی است که طی سفر رییس‌جمهور چین به ایران در سال گذشته دو طرف به توافق رسیدند تا مبادلات تجاری بین دو کشور را تا ۶۰۰ میلیارد دلار افزایش دهند.
می‌توان گفت طی سال‌های اخیر، تجارت ایران و چین تحت‌تاثیر مستقیم تحریم‌های اقتصادی وضع شده علیه ایران قرار داشت و تاثیر مثبت تحریم‌های ایران برای چین شامل این نکته بود که به واسطه ‌عدم حضور غربی‌ها، چین این توانایی را یافت که به شکل گسترده‌تری در روابط تجاری با ایران وارد شده و سهم خود را از مبادلات اقتصادی با کشور ما افزایش دهد.
با این حال نباید از این مساله غافل شد که چین به دلیل منافع دوطرفه در داشتن رابطه با آمریکا و ایران (همچون کره‌جنوبی)، سعی در ایفای نقش میانه‌ای دارد که به نفع این کشور باشد. ایران هم با توجه به دیپلماسی سیاسی خود در نگاه به شرق سعی دارد از میل چینی‌ها به نفع خود در گسترش منابع نفتی و انجام پروژه‌های عمرانی استفاده کند، هرچند کارشکنی‌های طرف آمریکایی می‌تواند تاثیرات منفی بر این روابط داشته باشد.
کدام کشور تسلیم سیاست آمریکا می شود
در این رابطه مسعود دانشمند، دبیر‌کل خانه اقتصاد ایران معتقد است در اینکه ترامپ سعی می‌کند از طریق کشور‌های کره‌جنوبی و چین بر ایران فشار وارد کند شکی نیست، اما در مورد اینکه طرف‌های آسیایی تا چه میزان حرف ترامپ را بپذیرند، جای تامل وجود دارد.
دانشمند در گفت و گو با «جهان صنعت» گفت: باید توجه داشت که آمریکا از طریق اهرم‌های پولی و مالی می‌تواند بر این کشور‌ها فشار وارد کند، به طور مثال این توانایی را دارد که بر جا‌به‌جایی دلار تحت تاثیر سیاست‌ها و تصمیمات خود اثر منفی بگذارد.
وی افزود: اگر ایران بتواند از پیمان‌های دوجانبه با کره‌جنوبی و چین استفاده کند و مبادلات تجاری خود را با ارز‌های رسمی این دو کشور یعنی یوآن و وون صورت دهد می‌توان تا حدودی نسبت به فائق آمدن بر مشکلاتی که در زمینه فشار‌های مالی دولت آمریکا رخ می‌دهد، امیدوار بود.
دانشمند تصریح کرد: در اتفاقات روزهای اخیر نیز این خبر از سوی چین اعلام شد که در نظام بانکی این کشور هرگونه مبادله اقتصادی با ارز دلار آمریکا و یوآن چین با ایران، کره‌شمالی و روسیه ممنوع شده است که در نتیجه چنین اقداماتی می‌تواند ایران را از گردونه تجاری در شرق آسیا خارج کند.
چین به دنبال منافع خود
هرچند در این رابطه رضی حاجی آقا‌میری، رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی ایران عقیده دارد که با توجه به شناختی که از چین وجود دارد و بر اساس پیشینه تاریخی این کشور در عرصه سیاسی و اقتصادی، بعید به نظر می‌رسد چین زیر بلیت آمریکا برود و تسلیم سیاست‌های خصمانه ترامپ شود.
حاجی آقا‌میری به «جهان صنعت» گفت: ما عملکرد چین را یک بار در دوران تحریم‌های بزرگ دیده‌ایم و این کشور به جز در زمینه بانکی که مجبور به پیروی از تحریم‌های وضع شده علیه ایران از سوی آمریکا شد، در خیلی از مبادلات اقتصادی از جمله نفت زیر بار فشار آمریکا نرفت.وی افزود: در شرایط محدودکنندگی آمریکا، نمی‌توان از چینی‌ها این انتظار را داشت که گوش به حرف آمریکایی‌ها دهند زیرا در نهایت به دنبال منافع خود در مبادلات تجاری با کشور‌های جهان از جمله ایران هستند، بنابراین نمی‌توان چین را از جمله کشور‌های تابع آمریکا در این مورد دانست.
حاجی آقا میری خاطر نشان کرد: در مورد کره‌جنوبی و ژاپن مساله تا حدودی تفاوت دارد‌ زیرا این دو کشور از اقمار و شرکای آمریکا هستند و در گذشته نیز شاهد این امر بوده‌ایم که به دستور آمریکا، با کشور ایران مبادلات اقتصادی خود را قطع کرده‌اند.
وی تاکید کرد: این دو کشور به آمریکا وابسته هستند و نمی‌توانند مستقل از آن تصمیم‌گیری کنند و با توجه به تهدید‌های اخیر پیش آمده از سوی کره‌شمالی در منطقه شرق آسیا، کره‌جنوبی و ژاپن نیاز به حمایت آمریکا برای دفاع از کشور خود خواهند داشت‌ در نتیجه دور از ذهن به نظر نمی‌رسد که کره‌جنوبی تسلیم تصمیمات آمریکا برای محدود کردن فضای تجاری و اقتصادی ایران شود.
منبع: جهان صنعت