به گزارش ایلنا، در دوران طلایی فعالیت ارکسترهای صداوسیما (بعداز انقلاب57) یعنی دهه هفتاد؛ اکثر اهالی موسیقی گمان می‌کردند که بعدها مهمترین جریان‌های ارکسترال از درون این سازمان شکل خواهد گرفت. مهمترین ارکستر آن سال‌ها اکستر سمفونیک صداوسیما بود که با حضور موزیسین‌های توانمندی کار می‌کرد؛ اما کمتر کسی فکر می‌کرد تنها دو دهه بعد از شکل‌گیری ارکسترهای توانمند صداوسیما، این روند رو به اوفول خواهد نهاد.

امروز آنچه از ارکسترهای این سازمان عریض و طویل باقی مانده تنها نامی کم‌رمق از ارکستر سمفونیک صداوسیماست. دیگر نه خبری از ابهت و هیمنه پیشین است و نه اثری از آثار فاخر و تاثیرگذار آن. تا آنجا که در سال‌های اخیر به‌ویژه در 5 ماه گذشته روایت‌های تلخی از موزیسین‌های قدیمی و جوان‌تر ارکستر سمفونیک صداوسیما شنیده می‌شود که نشان از پایانِ تلخ ارکسترها در تلویزیون دارد.

همایون رحیمان که خود از بنیان‌گذاران ارکستر سمفونیک صداوسیما محسوب می‌شود، درباره نحوه شکل‌گیری این ارکستر به خبرنگار ایلنا گفت: من و آقایان بیگلری‌پور، نادر مرتضی‌پور و دکتر حسن ریاحی جزو بنیان‌گذاران ارکستر سمفونیک صداوسیما بودیم. شروع کار ارکستر بسیار خوب بود. بهترین نوازنده‌های ارکستر به تلویزیون می‌آمدند؛ فعال‌ترین ارکستر برای اجرای آثار فاخر و کلاسیک همین ارکستر بود. در زمان مهدی کلهر اوج کار ارکستر بود. تا زمان علی معلم دامغانی هم کارهای ارکستر خوب بود؛ اما بعد از علی معلم؛ مدیرانی در راس مرکز موسیقی قرار گرفتند که به آن لطمه زدند. به مرور زمان نیز وقتی نوازنده‌ها دیدند که ارکستر مانند گذشته فعالیت نمی‌کند از آن جدا شدند.
آشنایی رهبری با شوستاکویچ و امیرف ما را شگفت‌زده کرد

رحیمیان درمورد نحوه شکل‌گیری ارکستر سمفونیک صداوسیما به خبرنگار ایلنا گفت: اگر اشتباه نکنم سال 1373 بود که رهبری به سازمان صداوسیما آمدند و ما سرود ملی را در فضای باز تلویزیون اجرا کردیم و ایشان هم از اجرا خوش‌شان آمد. آن زمان مدیر مرکز موسیقی صداوسیما آقای مهدی کلهر بود و نوازنده‌های خوبی در تلویزیون فعالیت می‌کردند. بودجه این ارکستر را نیز خود رهبری درنظر گرفتند. ایشان چند سال بعد بازهم به صداوسیما آمدند و تنها جایی که حدود یک ساعت نیم در آن حضور داشتند همین ارکستر سمفونیک صداوسیما و استودیو 103 بود. جالب اینکه در آن بازدید رهبری درباره شوستاکویچ و امیرف صحبت کردند که ما بسیار از این موضوع شگفت‌زده شدیم. در آن دیدار، ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی صداوسیما به اجرا پرداختند. بعد از اجرا، نوازنده‌ها روی زمین نشستند و مقام معظم رهبری؛ جناب آقای خامنه‌ای؛ برای اعضای ارکستر شروع به صحبت کردند. آن زمان صداوسیما حدود 14 ارکستر مختلف داشت. بعدها که آقای بیگلری‌پور فوت شد، ارکستر سمفونیک صداوسیما آرام آرام رونق خود را از دست داد. در این مدت هم که آقای سهراب کاشف به عنوان یک رهبر توانمند به ارکستر آمد؛ در واقع یک ارکستر نصف و نیمه را تحویل گرفت و درنهایت امروز دیگر شاهد تعطیلی این ارکستر هستیم.

آیا ارکستر سمفونیک صداوسیما تعطیل شده است؟

چند ماهی است که حرف حدیث‌های بسیاری پیرامون تعطیل شدن ارکستر سمفونیک صداوسیما شنیده می‌شود؛ به‌خصوص طی یک ماه نیم اخیر. آیا واقعا این ارکستر تعطیل شده؟ این سوالی‌ست که بسیاری از اهالی موسیقی درباره آن با تردید می‌اندیشند.

یکی از اعضای ارکستر سمفونیک صداوسیما که نمی‌خواست نامش فاش شود، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در این‌باره گفت: ارکستر سمفونیک صداوسیما از میانه‌های اسفند ماه 1395 به دلیل نزدیک شدن به عید نوروز تعطیل شد و پس از عید به دلیل مشکلاتی که بیشتر پیرامون مسائل مالی بود، نوازندگان ارکستر را به حالت تعلیق درآوردند. متاسفانه در ارکسترهای ایرانی اعم از دولتی و خصوصی مشکلات اصلی پیرامون مسائل مالی است.

وی در ادامه افزود: آخرین حقوقی که مرکز موسیقی صداوسیما به اعضای ارکستر سمفونیک خود پرداخت کرده؛ به اسفند ماه ۱۳۹۵ بازمی‌گردد. البته ما هنوز حقوق بهمن و اسفند ماه را دریافت نکرده‌ایم و بعد از آن هم ارکستر تعطیل بوده است. در اردیبهشت امسال نیز ارکستر سمفونیک صداوسیما سه جلسه تمرین برگزار کرد منتهی بسیاری از نوازندگان ارکستر به نشانه اعتراض به سطح بسیار نازل دستمزدهایشان اعلام کردند تا زمانی که این شرایط بهبود پیدا نکند در تمرینات شرکت نخواهند کرد.

اینکه گفته‌اند از بهمن ماه حقوق نگرفته‌اند، صحت ندارد

اما محمدباقر معلم (رییس مرکز موسیقی صداوسیما) چیز دیگری می‌گوید. او به خبرنگار ایلنا گفت: حقیقت این است که ارکستر سمفونیک صداوسیما در اسفند ماه در سالن اجلاس سران نیز اجرا داشته است. در فروردین ماه نیز طبق عرف همه ساله، ارکستر تعطیل بوده است. در واقع تعطیلات ارکستر همواره در دو بخش بوده که یک بخش آن تعطیلات زمستانی بوده و بخش دیگر نیز در ماه رمضان قرار دارد که هیچ وقت ارکستر کار نمی‌کرده است. اینکه گفته‌اند از بهمن ماه حقوق نگرفته‌اند، صحت ندارد. سیستم حقوق نوازنده‌ها به این صورت است که معمولا نوازنده‌هایی که قرارداد دارند به تعداد دفعاتی که تمرین می‌کنند حقوق دریافت می‌کنند. حتی اگر تعطیلات بدون پیش‌بینی اتفاق بیفتد، پول این تعطیلات نیز پرداخت می‌شود. نوازنده‌ها در کل دو ماه حقوق معوقه داشتند که یک ماه آن در ابتدای اردیبهشت امسال پرداخت شد و ماه دیگر نیز در این ماه پرداخت می‌شود.

ارکستر فعلا تعطیل شده، ظاهرا منتظر تصویب بودجه هستند

شهرام رکوعی، یکی از اعضای باسابقه ارکستر سمفونیک صداوسیما نیز در این‌باره به ایلنا گفت: ما تا اواسط اسفند 1395 فعالیت داشتیم که از آن زمان به دلیل تعطیلات نورزوی، ارکستر نیز تعطیل شد. این تعطیلات در فروردین ماه نیز ادامه داشت. در سال جدید هم دو یا سه جلسه تمرین در اریبهشت برگزار شد و از آن زمان تاکنون ارکستر تعطیل شده و ظاهرا منتظر تصویب بودجه هستند تا دوباره فعالیت ارکستر را دوباره راه‌اندازی کنند. البته خود من به دلیل سطح بسیار پایین دستمزدهای این ارکستر؛ دیگر قصد همکاری با آن را ندارم.

به نوازنده‌ها گفته بودند فعلا پولی در کار نیست اما شما به فعالیت‌تان ادامه بدهید

وی در ادامه افزود:‌ در اردیبهشت ماه امسال دو یا سه جلسه تمرین برگزار شده که طی آن عده‌ای به نوازنده‌ها گفته بودند که فعلا پولی در کار نیست اما شما به فعالیت‌تان ادامه بدهید تا بودجه سال 96 هم برسد. به هر حال گمان نمی‌کنم چنین شیوه‌ای درست باشد. به‌طور طبیعی اعضای ارکستر هم این مسئله را نپذیرفته‌اند و فعالیت ارکستر به زمانی موکول شده که بودجه‌ای برای این کار تصویب بشود و دست‌اندرکاران نیز بتوانند بودجه را به ارکستر تخصیص بدهند و قرارداد ببندند.

دستمزدها در ارکستر سمفونیک صداوسیما بسیار شرم‌آور است
این موزیسین همچنین عنوان کرد: دستمزدها در ارکستر سمفونیک صداوسیما بسیار شرم‌آور است؛ من به عنوان سرگروه یکی از گروه‌های سازی ارکستر ماهیانه حدود هفتصد هزار تومان دستمزد دریافت می‌کردم. البته من به عنوان سرگروه چنین دستمزدی می‌گرفتم و بسیاری از نوازنده‌ها حقوق‌هایشان در حد 400 – 450 هزار تومان بود.

البته رییس مرکز موسیقی صداوسیما در این‌باره عنوان کرد: اعضای ارکستر به خاطر اینکه سه اجرای بیرونی در ایام پایانی سال 1395 و شب سال نو داشتند؛ بیش از حقوق‌شان حق‌الزحمه دریافت کرده‌اند.

تنها هشت روز بیمه در ماه برای نوازندگان ارکستر لحاظ می‌شود

مسله بیمه اعضای ارکستر نیز یکی دیگر از موضوعات مورد اعتراض نوازندگان ارکستر سمفونیک صداوسیماست که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

یکی دیگر از اعضای ارکستر سمفونیک صداوسیما که او نیز نخواست نامش فاش شود، در این‌باره گفت: ما تنها در روزهایی که تمرین داریم بیمه هستیم؛ یعنی در هر هفته دو روز بیمه برایمان محاسبه می‌شود که به هیچ دردی نمی‌خورد.

وی در ادامه افزود: مشکل اصلی ارکستر سمفونیک صداوسیما مشکل بودجه است و با گذشت سه ماه از سال هنوز اعضای ارکستر قراردادی ندارند. این در حالی است که ما از سال گذشته دو ماه حقوق طلب‌ داریم که هنوز پرداخت نشده است. در اسفند سال گذشته زمانی که قرار بود ارکستر را تعطیل کنند؛ گفتند ان‌شاء الله در سال جدید مشکل بودجه حل می‌شود اما عملا این اتفاق نیفتاد. از اواسط اردیبهشت نیز بعد از چند جلسه تمرین دوباره اعضای ارکستر به وضعیت موجود اعتراض کردند که درنهایت ارکستر تا اطلاع ثانوی و تخصیص بودجه تعطیل شده است.

این موزیسین همچنین عنوان کرد: چند مشکل جدی در موضوع ارکستر سمفونیک صداوسیما وجود دارد؛ اول اینکه میزان دستمزد بسیار ناچیزی برای اعضای ارکستر سمفونیک صداوسیما درنظر گرفته شده است؛ دوم اینکه همین دستمزدهای ناچیز نیز بسیار بدون نظم و با تاخیر پرداخت می‌شود. خود من آخرین حقوقی که دریافت کرده‌ام مربوط به بهمن ماه بوده که مبلغی کمتر از دویست هزار تومان است. قطعا کسی که دستمزد پایین گرفته؛ دیگر هیچ تمایلی برای ادامه این شرایط نخواهد داشت. از این رو بسیاری از نوازندگان در تمرینات ارکستر سمفونیک صداوسیما حضور پیدا نمی‌کنند و ادامه کار ارکستر را منوط به حل این مشکلات کرده‌اند.

اما محمدباقر معلم درباره نحوه بیمه نوازندگان ارکستر سمفونیک صداوسیما روایت دیگری دارد. او به خبرنگار ایلنا گفت: سازمان صداوسیما با مشکل کسر بودجه کلی مواجه است. تمرینات ارکستر سمفونیک صداوسیما نیز به این صورت است که ما در هر ماه، 8 جلسه تمرین برگزار می‌کنیم. در ایام محرم، هفته پایانی اسفند و فروردین و ماه رمضان نیز ارکستر تعطیل است و از آنجا که قبل از پایان سال ۹۵ این ارکستر سه اجرای بیرونی داشت؛ میزان حقوقی بیشتر از دستمزدشان به آنها پرداخت شده است.

معلم در ادامه افزود: به این نوازنده‌ها بابت ۲ جلسه تمرین در هر هفته، یا ۸ جلسه تمرین در ماه طبق قرارداد حقوقی پرداخت می‌شود و بیمه در نظر گرفته می شود. علاوه بر این اگر اجرایی در بیرون از سازمان انجام شود، درآمد حاصل از آن نیز به عنوان دستمزد به نوازنده‌ها تعلق می‌گیرد. تمام قراردادها و بیمه‌های ما طبق قوانین وزارت کار بسته می‌شود و اگر خارج از این قوانین عمل شود مشمول جریمه خواهیم شد. از این رو قراردادها و بیمه‌ها مو به مو قانون تنظیم شده است. لذا پرداختن به چنین بحثی مدخلیت ندارد. ضمن اینکه نوازنده‌ها معمولا چند جای مختلف فعالیت می‌کنند همین باعث می‌شود که این مسئله از چند بعد قابل بررسی باشد.

سرانجام ارکستر سمفونیک صداوسیما در هاله‌ای از ابهام

با روندی که ارکستر سمفونیک صداوسیما طی سال‌های اخیر طی کرده و مسیری که این روزها ادامه دارد، نگرانی‌های بسیاری درمورد ادامه حیات این ارکستر وجود دارد و بسیاری معتقدند اگر بازنگری جدی در این زمینه صورت نگیرد حاصل سال‌ها تلاش و اعتبار ارکستر از بین خواهد رفت.

اگر رهبر ارکستر برلین را هم بیاورند نمی‌تواند کاری از پیش ببرد
همایون رحیمیان در بخش دیگری از سخنانش درباره سرنوشت این ارکستر گفت: ارکستر سمفونیک صداوسیما از زمانی که مدیریت‌های ناآشنا به موسیقی در راس مرکز موسیقی قرار گرفتند؛ اثرگذاری‌اش کمتر شد. آقای معلم انسان بسیار شریفی هستند منتهی دیگر شرایط به جایی رسیده که هیچ کاری نمی‌شود کرد. به هر حال مشکل جدی در بحث بودجه برای ارکستر وجود دارد. حتی این اوخر آقای سهراب کاشف که رهبر توانمندی است را به ارکستر سمفونیک صداوسیما آوردند منتهی با شرایط موجود اگر رهبر ارکستر برلین را هم بیاورند نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. متاسفانه بسیاری از نوازنده‌های این ارکستر پراکنده شده‌اند و ارکستری که در روزگاری بسیار خوب اجرا می‌کرد به وضعیت اسفناکی دچار شده است. از بین رفتن چنین ارکستری باعث تاسف بسیار است.

یکی دیگر از اعضای ارکستر صداوسیما که او هم خواهان آن بود که نامش ذکر نشود با بیان این مطلب که ارکستر سمفونیک افغانستان وضعیت بهتری از ارکستر ما دارد، گفت: چند وقت پیش اجرایی از ارکستر سمفونیک ونزوئلا دیدم واقعا باور کردنی نبود. همه جای دنیا به دلیل توجهی که به فرهنگ و موسیقی کشورشان دارند؛ همگی رو به جلو حرکت می‌کنند به غیر از ما در عرصه هنر ایران.

بودجه ارکستر چه شده؟
وی این‌طور ادامه داد: ارکستر سمفونیک صداوسیما در سال ۱۳۷۳ به دستور مقام معظم رهبری تاسیس شد. در آن دوره که آقای لاریجانی رئیس صداوسیما بودند بهترین دوره ارکستر صداوسیما محسوب می‌شد چراکه بهترین شرایط برای فعالیت اعضای ارکستر فراهم شده بود و فعالیت‌های بسیاری انجام می‌دادیم. اما در این دوران؛ همواره گفته می‌شود بودجه نیست و سوال‌ ما این است که بودجه ارکستر چه شده؟ نکته مهم دیگر این است که صداوسیما دیگر اجراهای بیرونی ندارد؛ در صورتی که در دوره مرحوم بیگلری‌پور ارکستر سمفونیک صداوسیما یکی از فعال‌ترین ارکسترها بود و ما هم در جشنواره موسیقی فجر و هم در مناسبت‌های مختلف اجراهای مختلفی داشتیم. بعد از زنده‌یاد بیگلری‌پور این روند تغییر کرد و ما دیگر به آن معنا اجراهای بیرونی نداریم. اجراهایی هم که در خارج از سازمان ترتیب داده می‌شود به اجرا در مجلس یا سالن سران و اجرای سرود ملی محدود می‌شود. دیگر رپرتوار معنایی ندارد.

وی در ادامه افزود: من از اواخر دهه شصت در صداوسیما فعالیت کرده‌ام. متاسفانه بحث نظم بودجه‌ای یکی از مشکلات موسیقی صداوسیما محسوب می‌شود. برای مثال ما در حدود سال‌های 1368 تا 1373-74 به همراه گروه کر حدود 220 تا 230 کار با همکاری آقای اخوان (سرپرست گروه کر) ضبط کردیم منتهی هرگز دستمزد این آثار به ما پرداخت نشد و پیگیری‌های بعدمان نیز به نتیجه نرسید. من قبول دارم که هیچکس دوست ندارد افراد زیر دستش با مشکل روبرو شوند اما به هر حال؛ بودجه ارکستر سمفونیک تهران مسئله‌ای است که باید تکلیفش مشخص شود.

این نوازنده عنوان کرد: آنچه صداوسیما به عنوان دستمزد ماهیانه نوازندگان ارکستر اعلام می‌کند با آن چیزی که پرداخت می‌کند؛ تفاوت دارد. برای مثال دستمزد خود من ماهیانه ۶۰۰ هزار تومان است که در نهایت ۵۰۰ هزار تومان به من پرداخت می‌شود. البته این نکته را باید عنوان کنم که آخرین دریافتی ما به دی ماه ۱۳۹۵ مربوط می‌شود و از آن زمان تاکنون هیچ دستمزدی دریافت نکرده‌ایم. یکی از دلایل اصلی تعطیلی امروز این ارکستر همین اتفاقات مالی است که باعث ناراحتی اعضای ارکستر شده تا دیگر تمرین نکنند.

پرداخت نشدن مطالباتش اعضای ارکستر اصلا صحت ندارد

و اما پاسخ مدیر مرکز موسیقی صداوسیما در مورد ترک کردن ارکستر ازسوی نوازندگان به دلیل پرداخت نشدن مطالباتشان گفت: این مسئله اصلا صحت ندارد. اولا که چنین رفتاری دون شان هنرمندان است. ارکستر سازمان صداوسیما درحالیکه باقی ارکسترها به شکل موسمی و فصلی کار می‌کنند آهسته و پیوسته کارش را انجام داده است. لذا هیچیک از دوستان اساسا چه در نگاه فرهنگی و صرفه اقتصادی این درآمد مستمر را رها نمی‌کنند؛ البته همواره دستمزد اهل فرهنگ دستمزد پایینی است؛ این روالی کلی محسوب می‌شود که فقط مختص سازمان صداوسیما نیست در حقیقت اهل فرهنگ مظلوم‌ترین هستند.

هنوز اتفاقی نیفتاده که نشود آن را کنترل کرد

وی افزود: ما در ارکستر در اردیبهشت فکر می‌کنم ۵ یا ۶ جلسه تمرین برگزار کردیم؛ در فروردین هم از هفته دوم تا یک هفته منتهی به انتخابات نوازندگان دعوت شدند و در تمرینات ارکستر حاضر شدند. اساسا دون شان نوازندگان است که به خاطر عدد و رقم از ارکستر کناره‌گیری کنند و این مطلب صحت ندارد. مشکل مالی نیز در زمینه حقوق نوازندگان ارکستر وجود داشت که دو ماه از حقوق‌شان عقب افتاده بود که یک ماه آن در اردیبهشت پرداخت شد و ماه دوم نیز در حال پرداخت است و شکرخدا هنوز اتفاقی نیفتاده است که نشود آن را کنترل کرد.

ارکستر سمفونیک صداوسیما به امید خدا برای عید فطر اجرا خواهد داشت

محمدباقر معلم در ادامه افزود: ارکستر سمفونیک صداوسیما به امید خدا برای عید فطر اجرایی خواهد داشت که روی شعار سال کار انجام می‌شود و روی "کار آوا" یا "موسیقی‌های کار" در ایران کار می‌کنند که تعدادی از آنها جمع‌آوری شده تا اجرایی داشته باشند.

وی همچنین در مورد قراردادهای اعضای ارکستر عنوان کرد: معمولا قراردادها از تیر ماه به بعد امضا می‌شود. دلیل‌اش هم این است که معمولا ابلاغ بودجه تا خرداد ماه به طول می‌انجامد. قراردادها هر سال با درصدی افزایش بسته می‌شود. از این رو وقتی بودجه در خرداد ابلاغ می‌شود افزایش دستمزدها محاسبه می‌شود و امضای قراردادها به صورت یک ساله تا پایان اسفند در تیر ماه صورت می‌گیرد. قراردادها یک‌ساله هستند منتهی بعد از امضا، مابه‌التفاوت آن به اعضای ارکستر پرداخت می‌شود. ارکسترها چیزی با عنوان کارمند ندارند به این دلیل که اساسا هنر یک مسئله رقابتی محسوب می‌شود تا هنرمند همواره بتواند صندلی را که در ارکستر روی آن می‌نشیند با کیفیت حفظ کند.

معلم افزود: در ماه رمضان معمولا ارکستر تعطیل است مگر اینکه به صورت موردی کار وجود داشته باشد. ما به دو شکل از ارکستر بهره می‌گیریم؛ در واقع یا در راستای تولید آثار ارکسترال و یا برای اجراهای بیرونی از ارکستر بهره گرفته می‌شود. در ماه رمضان کارهای مربوط به تولید آثار ارکسترال متوقف نمی‌شود؛ اما به شکل معمول تمرین ارکستر تعطیل است.

سخنان معلم درحالی مطرح شد که یکی از نوازندگان ارکستر صداوسیما به ایلنا چنین گفت: در سال‌های گذشته معمولا در دهه آخر ماه مبارک رمضان که مصاف با شب‌های در و شهادت امام علی (ع) است تمرینات ارکستر تعطیل شده اما در باقی ماه مبار رمضان تمرینات‌مان برقرار است. ضمن اینکه ارکستر از نیمه‌های اردیبهشت تعطیل شده درحالیکه ماه رمضان از 4 خرداد شروع شده است. یعنی از اواسط اسفند تا امروز تنها سه جلسه تمرین در اردیبهشت داشته‌ایم.

وی تاکید کرد:‌ موضوع این است که بچه‌ها همگی علاقمند هستند کار کنند و این هم حرفه ماست ولی باید فضا جوری باشد که بشود کار کرد.