صنعت نویس: گمرک در حالی می گوید تلاشش برای توسعه صادرات و رفع موانع است که هنوز برخی فعالان اقتصادی از مشکلات و ضعف های این عرصه سخن می گویند مشکلاتی که گاه از آن با عنوان هفت خوان رستم یاد می کنند و ترجیح داده اند خود را در پیچ و خم این موانع درگیر نکنند.
فعالان اقتصادی پرسابقه و کارشناسان علت را ضعف در زیرساخت های گمرک می دانند، زیرساخت هایی که به تنهایی گمرک مسئول و قادر به رفع آنها نیست.
گمرک را زیرساخت هایی لازم است که از جمله این موارد می توان به شبکه های حمل و نقل مناسب داخلی و خارجی، ابزارهای مالی و نظام بانکی تکامل یافته، پایانه های صادراتی، صنایع تبدیلی و بسته بندی مناسب، انبار، سیلو، شبکه های ارتباطی قوی و سیستم های الکترونیک که وجود هر گونه ضعف و کمبودهایی در این زیرساخت ها بر عملکرد نهایی گمرک اثر گذار است .
در حالیکه گمرک طراحی سامانه جامع گمرکی را عاملی تعیین کننده و مهم در کاهش اتلاف زمان و بروکراسی ها حاکم بر امور گمرکی می داند و از آن به عنوان مهمترین عامل در تسریع روند توسعه صادرات یاد می کند اما همین سامانه در مقام اجرا پیش شرط هایی لازم د ارد که از جمله آنها می توان به قدرت در شبکه های ارتباطی اینترنتی و آموزش کارشناسان و ارزیابان امور گمرکی اشاره کرد.
نکته دیگری که نباید از نظر دور داشت این است که بنا بر اذعان مسئولان استان لرستان تنها 30 درصد از کالاهای صادارت غیر نفتی استان از طریق گمرک صورت می گیرد و 70 درصد آنها از مسیر گمرک لرستان نیست و ارزش افزوده حاصل ازاین امر نصیب استان نمی شود.
توضیح مسئولان گمرک این است که نبود صنایع تبدیلی مناسب و بسته بندی هایی مناسب منجر شده است تا بخش قابل توجهی از ظرفیت استان در بخش کشاورزی با نام گمرکات سایر استان ها صادر شود و یا اینکه به رغم فراهم کردن زمینه های لازم اما برخی تولید کنندگان رقبتی به تولید و صادرات کالای خود از طریق گمرک لرستان را ندارند.
این نکته در استانی با ظرفیت بالای تولید محصولات با کیفیت کشاورزی باید مورد توجه قرار گیرد که موانع و مشکلات صنایع تبدیلی کدامند و این مشکل به عنوان مانعی در توسعه صادرات استان باید توجه شود.
بنا بر گفته هوشنگ بازوند ، استاندار لرستان سهم هشت درصدی بخش کشاورزی از کل صادرات استان ناچیز است در حالیکه سهم این بخش از صادرات غیر نفتی 20 درصد تعیین شده است.
** گفت و گو با یک فعال اقتصادی در خصوص موانع و مشکلات صادارت در لرستان
محمد جمشیدی یکی از فعالان اقتصادی با سابقه در لرستان است که در گفت و گو با ایرنا می گوید؛ در چند ماه اخیر حدود هزار کامیون معادل 10 میلیون کیلوگرم محصولات کشاورزی را در کمترین زمان ممکن و بدون هدر رفت زمان و بدون اینکه خود را درگیر گمرک لرستان کند از طریق مرز شلمچه و مهران صادر کرده است .
وی که از مراحل مختلف عبور از موانع گمرک با اصطلاح هفت خوان رستم یاد می کند افزود: به دلیل مشکل در برخی زیرساخت ها ، اگر این حجم از صادرات را از طریق گمرک لرستان انجام می داد باید زمان زیادی را معطل ارزیاب و زمان زیادی را در قرنطینه جهاد کشاورزی و سایر مراحل می گذراند که این مسیر زمانی طولانی بیم فاسد شدن محصول صادراتی را در پی دارد.
این فعال اقتصادی یادآور شد: در عین حال با توجه به اینکه گمرک لرستان گمرک مرزی نیست نباید تمام مشکلات را متوجه آن دانست شاید بیشتر از هر چیزی سیستم حمل و نقل اعم از داخلی و خارجی را باید ارتقا داد.
جمشیدی افزود: به عنوان مثال سال گذشته 24 کامیون انار به مقصد روسیه را از طریق گمرک لرستان انجام داده بود که بخاطر معطلی های ارزیابی های گمرکی و صرف زمانی در قرنطینه جهاد کشاورزی علاوه بر اینکه ریسک فاسد شدن محصول وجود داشت هزینه های بیشتری را باید برای کرایه کامیون های حمل بار صرف می کرد.
این فعال اقتصادی یادآور شد: سال گذشته به عنوان یک صادر کننده با شرکت در کارگروه توسعه صادرات حضور داشتم که به ازای صادرات سیب زمینی مازاد استان برای هر کیلو 150 تومن یارانه پرداخت کنند که پرونده آن آنقدر دیر به تهران صادر شد که هنوز یارانه من پرداخت نشده است.
* سامانه جامع امور گمرکی و تسهیل در روند صادرات
معاون امور گمرکی ، گمرک استان لرستان گفت: سامانه جامع امور گمرکی حدود یک سال است که در گمرک استان به کار گرفته می شود به کمک این سامانه دیگر نیازی به مراجعه حضوری اظهار کننده کالا نیست و در هر ساعتی از شبانه از طریق سیستم های الکترونیکی کار انجام می شود و ارزیابی در محل واحد تولیدی توسط کارشناسان کمرگی صورت می گیرد.
جواد نوروزیان در گفت و گو با ایرنا افزود: در فرایند انتقال و صدور کالا سه مسیر سبز، زرد و قرمز وجود دارد که به کمک این سامانه جامع ، 90 درصد کالاهای صادراتی در مسیر سبز و زرد قرار دارند و دیگر معطلی ندارد به این صورت که در مسیر سبز نیازی به بازدید فیزیکی کالا نیست و اسناد چک نمی شوند و در مسیر زرد اسناد چک می شوند .
نوروزی ادامه داد: در مسیر قرمز که درصد کمی از موارد را شامل می شود بازدید فیزیکی کالا و بررسی اسناد و مدارک باید صورت گیرد.
وی گفت: تا چند سال قبل فقط گمرک خرم آبا فعال بود و با توجه به اینکه بسیاری از واحدهای تولیدی مربوط به شرق استان بود باید کالا مسیری را طی می کرد و صاحب کالا مسافتی و زمانی را صرف می کرد تا کالا به گمرک خرم اباد برسد که با توجه به فاسد پذیر بودن برخی محصولات و مواد به کمک سیستم جامع ارزیابی در محل توسط کارشناس گمرک صورت می گیرد.
معاون فنی و امور گمرکی استان لرستان اظهار کرد: با این روش محموله های صادراتی کل استان پوشش داده می شود و بعد از اظهار کالا و دریافت کد و بازرسی توسط کارشناسان گمرکی در مرز مشکلی ایجاد نخواهد شد.
وی گفت: تا قبل از این به دلیل نبود ماشین آلات ترانزیتی و نبود کامیون ها و کانتینرهای ترانزیتی درفرایند صادرات با مشکل مواجه می شدیم که هم اکنون بیشتر محموله های صادراتی در کامیون های باز و کفی به مقصد فرستاده می شوند مگر اینکه خود صاحب کالا نظری غیر از این داشته باشد و یا اینکه یک سری کالا های حساس و یا کالاهایی که به کشورهای اروپایی فرستاده می شود باید در شرایطی همچون استفاده حتمی از کامیون های ترانزیتی لازم باشد.
نوروزیان افزود: با توجه به اینکه عمده صادارتی که از طریق گمرک لرستان انجام می گیرد به مقصد کشورهای عراق و یا افغانستان است ، محموله های صادراتی کالاها یی که به این مقصد ها صورت می گیرد با استفاده از کامیون های باز انجام می شود تا به روند صادرات از استان سرعت بخشیده شود.
معاون فنی و امور گمرکی ، گمرک استان لرستان گفت: لرستان از نظر محصولات کشاورزی و میوه و تره بار مستعد است که در این موارد با توجه به فاسد پذیر بودن این محصولات خود صاحب کالا بار را به مرز می فرستد و در همان جا خود خریدار کالای مورد پسند خود را بر می دارد و قیمت گذاری در همان مکان هم صورت می گیرد.
وی گفت یکی از مشکلات عمده در امور گمرکی لرستان نبود صنایع تبدیلی برخی واحدهای تولیدی است به عنوان مثال کارخانجات نساجی بروجرد از ظرفیت بالایی در صادرات استان برخوردار است که در سه بخش ریسندگی ، بافندگی و رنگرزی فعالیت می کند .
این کارشناس امور گمرکی گفت: نساجی بروجرد به دلیل ضعف در بخش رنگرزی پارچه تولید خام خود را به ایتالیا می فرستد و بعد از طی کردن رنگرزی با نام و برند ایتالیا به کشور وارد می شود در صورتیکه در صورت فعال بودن خط رنگرزی در بروجرد نیازی به این صدور پارچه خام به سایر کشورها و ایتالیا وجود ندارد.
نوروزیان گفت: یکی از مشکلات دیگری که می توان از آن به عنوان مانعی در تسریع و توسعه صادارت به شمار آورد وضع یک سری بخشنامه ها و دستور العمل های گمرکی است که منجر به تخصصی شدن گمرکات می شود و باید هر کالایی را در گمرک مخصوص همان کالا و در شهرهای تعیین شده آن صادر کرد.
وی افزود: به عنوان نمونه می توان به واحدهای فعال در عرصه تولید فرش دستباف لرستان اشاره کرد که بنا بر همان بخشنامه و دستورالعمل های گمرکی در گمرک استان امکان صادر کردن آنها وجود ندارد بلکه باید به استان های دیگری همچون اصفهان فرستاده شوند.
نوروزیان ادامه داد: اقدامات و مکاتباتی برای رفع مشکلاتی از این دست صورت گرفته که تا کنون کاری انجام نشده است.
معاون فنی و امور گمرکی استان لرستان گفت: در همین خصوص، در سال 94 کل صادرات انجام شده در گمرک لرستان 49 میلیون دلار بود در حالیکه آنچه که به عنوان صادارت استان از جانب صنعت ، معدن و تجارت اعلام شد 130 میلیون دلار بود به عبارتی یعنی تنها یک، سوم کالاهای صادر شده استان لرستان از طریق گمرک استان انجام شد و مابقی در سایر استان های بوده است.
وی گفت: خیلی از واحدهای تولیدی از دست ما خارج است و خود مختارند که کالای صادراتی خود را کجا اظهار کنند اما شرایط مورد نیاز توسط گمرک استان فراهم شده بطوریکه نیرو در بروجرد و خرم آباد مستقر شده است و بدون محدودیت و ممنوعیتی کار انجام می شود.
* در بدنه گمرک محدودیت و موانع خاصی در روند صادارت وجود ندارد
بهزاد منصوری معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان، صنعت، معدن و تجارت استان لرستان گفت: در بدنه گمرک هیچ گونه محدودیت و ممانعتی در روند صادرات کالا صورت نخواهد گرفت و خود گمرک از طریق پنجره واحد تجارت فرامرزی در تسریع این روند وارد می شود.
وی گفت: اما در فرایند تکمیل مدارک و مستندات مورد نیاز برای محموله ها و کالاهای صادراتی و سازمان ها و مراجع متنوعی که باید نظارت داشته باشند از جمله مجوز های استاندارد و بهداشت و سایر موارد صرف زمان برای دریافت این مجوزها اجتناب ناپذیر است اما نمی توان از آن تحت عنوان بوروکراسی گمرکی یاد کرد.
منصوری یادآور شد: آنچه که به عنوان یک مشکل قابل توجه در صادرات محسوب می شود ، ارزش افزوده ای است که از صادر کنندگان کالا مطالبه می شود که همین امر کاهش توانایی و توانمندی های مالی صادر کنندگان را بدنبال دارد.
وی افزود: صادرکنندگان باید از شرایط مالی مطلوبی برخوردار باشند که همپای این شرایط و با توجه به بازار رقابتی موجود وارد عرصه شوند که نبود این توانایی مالی در پرداخت ارزش های افزوده، به نوعی منجر به کاهش ظرفیت صادراتی استان می شود.
معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان گفت: شاید تصور خیلی ها این باشد که گمرک هر منطقه باید پیش قراول صادرات آن منطقه باشد در حالیکه اینگونه نیست ضمن اینکه از ظرفیت ها و زیرساخت های صادرات استان باید استفاده کرد اما به عنوان یک امتیاز برای توسعه صادرات می توان از ظرفیت های سایر استان ها برای رسیدن به این هدف استفاده کرد و به هیچ وجه نقطه ضعف به شمار نمی رود.
منصوری اظهار کرد: آنچه مسلم است این است که ما خود بدنبال توسعه صادرات هستیم ، و از تمام امکانات موجود هم باید استفاده کرد ، به عنوان نمونه می توان به صادرات سنگ های ساختمانی و سنگ های نما که بخش قابل توجهی از تولیدات استان است اشاره کرد که به کمک دلالان و از طریق گمرکات کرمانشاه و یا کردستان به عراق صادر می شود.
وی گفت: این موارد را نمی توان به عنوان نقصی در سیستم گمرک محسوب کرد بلکه یک برنامه کاری متداول نظام صادراتی ما است و آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد این است که کارهای کارشناسی بصورت حرفه ای انجام شود و با توجه به رقابتی بودن دنیای امروز باید به سمت تولید کالاهایی با کیفیت مرغوب رفت.
منصوری افزود: در همین راستا باید گفت؛ دنیای امرو ز دنیای رقابت است ، هم اکنون بازار عراق برای ما بازاری باز و قابل دسترسی است اما در سال های آینده ورود به همین بازار هم با چالش همراه خواهد شد که برای آن روز بایستی حرفه ای عمل کرد و همراه با سلابق بازار و کششی که در بازار وجود دارد رفتار کرد.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون یکی از چالش های جدی در زمینه صادرات بحث حمل و نقل است گفت: این متغیر قیمت تمام شده ما را نمی تواند رقابتی کند دراین زمینه باید از تجربه کشورهای توسعه یافته کمک گرفت به عنوان مثال باید چین را در نظر گرفت که با چه سناریوهایی پیش رفته اند تا توانسته اند مسیر صادرات را باز کنند.
معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت استان لرستان گفت: صادرات امر کلی و وسیعی است که بر اساس نوع کالا و مجموع شرایط صادرات در هر منطقه ای تفاوت های قابل ملاحظه ای وجود دارد اینکه یک قاعده کلی واحد وجود داشته باشد قدری قضاوت را با چالش مواجه می کند به عنوان مثال بین صادارت کالاهای نفتی و غیر نفتی تفاوت وجود دارد.
* سامانه جامع امور گمرکی آغازی برای رفع چالش های توسعه صادرات
معاون بازرگانی سازمان صنعت ، معدن و تجارت لرستان گفت: این سامانه یک روش نوپاست که قطعا تا به آن درجه از تکامل خود برسد با مشکلاتی هم همراه است به اینصورت که قوانین و مقررات گمرکی سنتی هستند و در عین حال کارکنان گمرک نیز علاقه شدیدی به سیستم های دستی دارند .
وی گفت: یکی از مشکلات در همین خصوص این است که هیچ اطلاعاتی و داده هایی از طریق گمرک به مرکز تجارت جهانی ارسال نمی شود و نشان می دهد ما در این عرصه هنوز قدم به عصر تجارت الکترونیک نگذاشته ایم و گمرک و نهادهای مرتبط با گمرک در تلاش هستند که از جمله با کمک سامانه جامع امور گمرکی این چالش را رفع کنند .
منصوری اظهار کرد: یکی از پرچالش ترین موانع صادرات ابزارهای مالی هستند به اینصورت که نه هنوز نظام بانکی به آن بلوغ رسیده است که یک واحد صادراتی چه فعالیتی دارد و هم اینکه سیستم های مالی که همپای نیازهای مجموعه و بنگاه های صادراتی باشند وجود ندارد.
به گفته وی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته تولید کننده با تکیه بر منابع مالی خود وارد در تولید نمی شود بلکه به کمک و حمایت تسهیلات و امکانات سیستم صادراتی فعالیت می کند.
* هدف گمرک افزایش صادرات و نه ممانعت از صادارت است
مدیر کل دفتر صادارت گمرک ایران دراین خصو ص در گفت و گو با ایرنا گفت: رویکرد گمرک کمک به توسعه صادرات است و راه اندازی سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی اقدامی در راستای همین رویکرد است.
غلامی گفت: در راستای حضور در بازارهای رقابتی دنیا، کیفیت بالای کالا و کاهش هزینه ها باید در نظر گرفته شود ؛ بررسی اسناد و مدارک و اخذ مجوزهای استاندارد و بهداشت و سایر مجوزهای مورد نیاز باید مورد توجه قرار گیرد.
وی گفت: از جمله فعالیت هایی که در راستای توسعه صادرات انجام شده می توان به کریدور سبز اشاره کرد که بر این اساس صادر کنندگان و وارد کنندگان می توانند بعد از طی فرایندی مشخص تبادل کالای تجاری بین دو کشور به سهولت و بدون وقفه و مشکل صورت می گیرد.
مدیر کل دفتر صادرات گمرک ایران افزود: این کریدور سبز با تسریع در انجام تشریفات گمرکی و حذف کنترل های فیزیکی در گمرکات دو کشور ، افزایش حجم تجارت و ایجاد شرایط مطلوب برای فعالان تجاری را فراهم می کند و دیگر کالاهای صادراتی در گمرکات مرزی متوقف نمی شود.
غلامی با اشاره به اینکه در موضوع ورود موقت کالا استفاده های خوبی صورت گرفته است گفت: این کار در مورد نهاده های کشاورزی از جمله گندم، روغن، کره و سایر کالا صورت گرفته است که می توان از پتانسیل تولید داخل بخوبی بهره گرفت.