این روزها وقتی کنترل تلویزیون را در دست می‌گیریم و به تماشای کانال‌های مختلف تلویزیون می‌نشینیم، کمتر شبکه و یا بهتر بگوییم برنامه‌ای را می‌بینیم که در آن خبری از تبلیغات اسپانسرهای مالی یا غیرمالی نباشد؛ از اپلیکیشن‌های مختلف و متنوع گرفته تا تبلیغ انواع و اقسام کالاهای مصرفی. این رخداد به دلیل هزینه‌های زیاد صداوسیما و گران اداره شدن این سازمان، گریبان‌گیر برنامه‌سازان شده است تا از این طریق بتوانند هزینه مالی تولید برنامه خود را تامین کرده و روی آنتن بروند. در این میان اما برخی از این اسپانسرها حضور متفاوت‌تری دارند که شاید بعضا به چشم تماشاگران تلویزیون نیاید یا با وعده‌هایی چون رایگان بودن امکانات و استفاده از آن‌ها حضورشان به عنوان اسپانسر احساس نشود، مانند کدهای دستوری که هر روز بر تعدادشان هم افزوده می‌شود. همه ما در چند سال اخیر کم و بیش با کدهای دستوری متفاوتی که این روزها بازارشان حسابی در کشور داغ شده است، آشنا شده و هر از گاهی نیز با آن‌ها کار کرده و از خدمات‌شان بهره برده‌ایم. پای این کدهای دستوری نیز درست از همان زمانی که برنامه‌سازان برای تولید و پخش برنامه‌های خود نیازمند حمایت مالی بودند، به صداوسیما باز و پس از آن بازارشان حسابی داغ شد. به شکلی که هر چند وقت یک بار شاهد معرفی یک کد دستوری جدید از یکی از برنامه‌های تلویزیون هستیم. اقدامی که هر چند تا حدودی نامحسوس توسط مجریان برنامه‌های مختلف نمایش داده می‌شود اما در اصل نقش حامی جدی را در پشت پرده برای برنامه تلویزیونی و صداوسیما ایفا می‌کند. در حالی‌که در ابتدا نقش این کدهای دستوری در حد یک حامی مالی بیش نبود اما به نظر می‌رسد که رفته رفته این نقش به جایگاهی بالاتر رشد پیدا کرده و حتی در برخی موارد شاهد نقش تعیین کننده آن‌ها در چگونگی پیشبرد یک برنامه هستیم به نحوی که در موضوعات روزانه برخی برنامه‌ها نیز تاثیر مستقیم دارند. به همین منظور و به واسطه گسترش سیطره این کدهای دستوری بر برنامه‌های سیما، مروری بر شبکه‌های تلویزیون داشته‌ایم. شبکه یک سیما این روزها اگر فرصتی داشته و سری به برنامه‌های مختلف زده باشید، بارها و بارها با کد دستوری «*۳*...#» رو به رو شده‌اید، کدی که در این روزها بخش قابلی توجهی از برنامه‌های تلویزیون را به خود اختصاص داده است و اکثر مسابقات و نظرسنجی‌ها توسط آن صورت می‌گیرد و هر برنامه با افزودن یک عدد خاص به این کد اصلی از آن استفاده می‌کند. برنامه‌های گفتگو محور و رقابتی در شبکه یک سیما نظرخواهی و نظرسنجی‌هایشان را در قالب این کد برای بینندگان مطرح می‌کنند، حتی در سامانه آن‌ها نیز یک گزینه برای نظرسنجی‌های برنامه و یا دریافت اخبارشان طراحی شده است تا از طریق آن بتوانند پاسخ سوالات را ارسال کنند و از اتفاقات مختلف با خبر شوند. شبکه سه سیما از شبکه یک به شبکه سه سیما کوچ می‌کنیم که برنامه‌های نسبتا پرمخاطبی را این روزها روی آنتن دارد. در این شبکه هم از کد دستوری «*۳*...#» سخن به میان آمده است و بخش قابل توجهی از نظرخواهی‌های آن‌ها را در قالب این کد دستوری ارائه به مخاطب عرضه می‌شود. ضمن آنکه شکل تازه‌ای از مشارکت تماشاگران تلویزیون در برخی برنامه‌ها به کار گرفته شده است تا مخاطبان بر شکل گفتگو تاثیر مستقیم داشته باشند. نکته جالب توجه این است که برخی برنامه‌های این شبکه که تا مدتی پیش در گیرودار چنین موضوعاتی نبودند به تازگی در استفاده از این کد دستوری به همتایانشان پیوسته‌اند و مسابقات خود را از این طریق برگزار می‌کنند. «*۷۱۰#» دیگر کد دستوری است که این روزها در شبکه سه سیما برای مخاطبان ایجاد شده است، این کد هم به یکی از مسابقات این شبکه اختصاص دارد و راه ارتباطی برای حضور علاقه‌مندان در آن است. مسئله حائز اهمیت، چگونگی گسترش این کدهای دستوری در شبکه سه سیما در ماه‌های آینده است که برنامه های تازه‌ای قرار است به جدول پخش این شبکه افزوده شود. شبکه نسیم این شبکه به واسطه برنامه‌های حامی محور که در سال‌های اخیر روی آنتن برده است، سابقه نسبتا بیشتری از سایر شبکه‌های تلویزیون در استفاده از کدهای دستوری دارد؛ کدهایی چون «*۷۸۰#»، «*۷۳۳#» و «*۷۲۴#» که هر کدام در برنامه‌های خاصی نقش حامیان مالی را ایفا کرده و در کنار آن وسیله ارتباط مخاطبان با برنامه‌ها برای انتخاب مهمان، شرکت در نظرخواهی و ارائه رای در مسابقات بودند. البته به مرور زمان نقش این کدهای دستوری در برنامه‌های این شبکه کم شده یا با تغییراتی همراه بوده است اما همچنان نیز برای دریافت اپلیکیشن‌ها و اخبار مرتبط با برخی از برنامه‌ها از بعضی از این کدها استفاده می‌شود. از دیگر نکات قابل تاملی که درباره این کدهای دستوری حایز اهمیت است، جوایزی است که برای مخاطبان در نظر گرفته‌اند و از این طریق ضمن جلب نظر تماشاگران، سعی در بالا بردن و انجام بیشتر تراکنش از سوی آن‌ها دارند تا بتوانند بازدهی بیشتری داشته باشند. به نظر می‌رسد با ادامه این روند و نقش مهم و اساسی که این روزها، کدهای دستوری در برخی از شبکه‌های تلویزیون ایفا می‌کنند و حتی گاهی اوقات جریان برنامه را آن‌طور که مدنظرشان هست تغییر می‌دهند، باید دید در آینده چه سرنوشتی در انتظار صداوسیما خواهد بود و چه کسی یا کسانی برای این مجموعه بزرگ برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری خواهد کرد؛ رییس صداوسیما یا حامیان مالی و اسپانسرها؟ در پایان باید این نکته را یادآور شد که شبکه‌هایی که هنوز خود را وارد این عرصه نکرده‌اند، همچنان از طریق سامانه‌های پیامکی به شکل گذشته با مخاطبانشان در ارتباط هستند.