حالا شش ماه از آن زمان می گذرد و اعضای اوپک در حالی در آستانه حضور در اجلاس انرژی در الجزایر قرار دارند که تولید و صادرات نفت ایران طی تنها شش ماه با رشدی بیش از یک میلیون بشکه همراه بوده است. به نظر می رسد با توجه به بهبود شرایط تولید نفت ایران و نزدیک شدن آن به سطح پیش از اعمال تحریم ها، انتظارها برای موافقت ایران با فریز تولیدات نفتی بیشتر شده باشد. این انتظار در حالی وجود دارد که برنامه ایران همچنان افزایش تولید و کسب سهم بیشتر از بازار است؛ با این حال به نظر می رسد بهبود نسبی سطح تولیدات ایران به عنوان عضوی کلیدی در اوپک باعث شده است تا این روزها رفت و آمدهایی به ایران در جهت لابی برای اجرای طرح فریز نفتی در جریان باشد.

از نگاه کارشناسان، بازار در حال حاضر در شرایطی قرار دارد که برگزار نشدن اجلاسی مانند گردهمایی اعضای اوپک بسیار بهتر از اجلاسی خواهد بود که بدون نتیجه باشد. با توجه به این اظهار نظر می توان تا حدودی اهداف وزیر انرژی الجزایر از سفر به ایران در روزهای گذشته و همچنین دبیر کل اوپک (در روز جاری) را دریافت.

**رشد قیمت تا 60 دلار

اما اجرای طرح فریز نفتی چه منافعی برای بازار جهانی نفت و کشورهای عضو اوپک خواهد داشت که باعث شده است وزیر انرژی الجزایر و همچنین دبیر کل اوپک در آستانه اجلاس الجزایر برای انجام رایزنی های بیشتر به ایران سفر کنند؟ کارشناسان در پاسخ به این سوال به نقش کلیدی ایران در سازمانی مانند اوپک اشاره می کنند و از دیگر سو بر این عقیده هستند که چنانچه کنترل واقعی در تولید و عرضه نفت رخ دهد، می توان آن طور که وزیر انرژی الجزایر روز گذشته در جمع خبرنگاران گفته است؛ شاهد رشد قیمت نفت تا 60 دلار نیز باشیم. نورالدین بوطرقه که چند روزی در ایران حضور داشت، پس از دیدار با وزیر نفت کشورمان گفت: قیمت 50 دلار برای هر بشکه نفت پذیرفتی نیست و در این باره گفت وگو خواهیم کرد. به گزارش خبرگزاری ها «بازار نفت و موقعیت بازار نفت» محور اصلی بحث بیژن زنگنه و نورالدین بوطرقه بوده است.

اما آن طور که یک کارشناس ارشد انرژی  پاسخ می دهد با توجه به اینکه در ماه ژانویه تحریم ها به شکل کامل علیه ایران رفع نشده بود ایران با توقف تولیدات در سطح ماه ژانویه مخالفت کرد، اما حالا شرایط تغییر کرده است و تولید و صادرات نفت کشورمان توانسته با سرعتی بالا به سطح پیش از اعمال تحریم ها بازگردد. نرسی قربان در ادامه می گوید: ایران به عنوان عضوی تعیین کننده در میان تولیدکنندگان نفت اوپک در زمان های زیادی با فراز و نشیب های اوپک همراهی کرده و حالا نیز به عنوان عضو اصلی تشکیل دهنده سازمان صادرکنندگان نفت ممکن است با اجرای طرح فریز همراهی کند به خصوص حالا که تولیدات ما به سقف پیش از تحریم ها نزدیک شده است.

یک کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین المللی نفت نیز در گفت وگو با «دنیای اقتصاد» می گوید: طبیعی است که همه کشورها به دنبال افزایش قیمت و انجام لابی هایی به نفع خود پیش از برگزاری هر اجلاسی هستند، به این ترتیب می توان دریافت که چرا در روزهای اخیر برخی مقامات نفتی برای پیگیری برخی مذاکرات به ایران به عنوان یکی از مخالفان پیوستن به طرح فریز نفتی سفر می کنند.

از نگاه مرتضی بهروزی فر، از آنجا که لابی ها و توافقات قبل از هر جلسه بسیار مهم تر از اتفاقاتی است که در طول جلسه رخ می دهد، به نظر می رسد چنانچه کشورهای مرتبط با اوپک بتوانند نظر ایران را برای اجرای فریز نفتی جلب کنند، جلسه ای پربارتر نسبت به اجلاس دوحه داشته باشند. بهروزی فر در ادامه می گوید: اگر 1.5 میلیون بشکه نفت از بازار خارج شود قیمت ها به 60 دلار خواهد رسید اما مساله اصلی اینجا است که عربستان خود به عنوان یکی از حامیان فریز نفتی، بیشترین تولید و عرضه را به بازار نفت دارد.

**فشار به عربستان برای کاهش تولید

اما در کنار مقاماتی از اوپک که برای انجام رایزنی های بیشتر به ایران سفر می کنند، برخی کشورهای غیرعضو اوپک نیز از بیرون برای اجرای طرح فریز نفتی (در شرایطی که تولیدات ایران با فشار همراه نباشد) تلاش هایی می کنند. روسیه یکی از این کشورها است؛ کشوری که با وجود داشتن روابط و منافع مشترک بسیار با عربستان، بر محق بودن ایران برای افزایش تولید بعد از یک دوره تحریم از یکسو و اثرگذار بودن اجرای فریز نفتی در بهبود شرایط بازار از دیگر سو تاکید می کند. بر این اساس درحالی که رئیس جمهوری روسیه هفته گذشته مواضع کشورش در رابطه با تولیدات ایران و اجرای فریز نفتی را بیان کرد، روز گذشته نیز در حاشیه اجلاس سران جی 20 (همان طور که پیش از این اعلام کرده بود) با جانشین ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان دیدار کرد.

پوتین در رابطه با این دیدار تاکید کرد که همکاری روسیه و عربستان سعودی با یکدیگر می تواند منافع فراوانی برای بازار جهانی نفت به همراه داشته باشد. باتوجه به حمایت روسیه از مواضع نفتی ایران باید دید این دیدار و گفت وگوی مسالمت آمیز چه نتایجی در پی خواهد داشت. اما روسیه در حالی به گفت وگو و همکاری با عربستان در جهت سامان دادن به بازار نفت عقیده دارد که این دو کشور بزرگ ترین تولیدکنندگان نفت در دنیا هستند. اگرچه روسیه عضو اوپک نیست، اما عربستان سعودی به عنوان عضو اصلی اوپک در حالی برای اجرای طرح فریز نفتی بی میل نیست که سقف فعلی تولید نفت آن در حداکثر میزان ممکن قرار دارد.

محمدصادق جوکار، کارشناس ارشد موسسه بین المللی مطالعات انرژی،با اشاره به این نکته که مولفه های بسیاری می تواند بر نظر ایران برای پیوستن به طرح فریز نفتی اثرگذار باشد، می گوید: در اجلاس پیشین ادعای ایران این بود که طرح فریز را تا زمان نرسیدن به سطح تولیدات به پیش از تحریم ها قبول نخواهد کرد، حالا و با افزایش تولیدی که ایران داشته است این طور عنوان می شود که اگر ایران همکاری لازم را داشته باشد طرح فریز نیز موفق خواهد بود.

جوکار در ادامه با اشاره به نیت عربستان سعودی در پیگیری طرح فریز در ژانویه می گوید: در آن زمان این سناریو وجود داشت که با لغو تحریم ها تولیدات ایران افزایش خواهد یافت و حالا نیز با توجه به تلاش دولت برای اجرای قراردادهای جدید نفتی این سناریو تقویت شده است، بنابراین طبیعی است که عربستان سعودی همچنان پیگیر طرحی باشد که از سوی ایران جذابیتی برای پیوستن به آن وجود ندارد. این کارشناس ارشد انرژی در ادامه با اشاره به تاثیری که یک نشست موفق می تواند از نظر روانی بر بازار نفت داشته باشد، می گوید: از دیگر سو ایران بر این موضوع واقف است که تا زمانی که بازار نفت با افزایش عرضه 1.5 میلیون بشکه ای همراه است، حتی اجرای طرح فریز نیز نمی تواند باعث ایجاد تغییری مثبت در آن شود، بنابراین در چنین شرایطی موضع ایران می تواند این باشد که عربستان در کنار پیگیری طرح فریز، تولیدات خود را کاهش دهد.

جوکار در توضیح بیشتر می گوید: به نظر می رسد عربستان قصد دارد با اجرای طرح فریز جلوی بدتر شدن وضع بازار را بگیرد و خودش هم کمترین هزینه ای را پرداخت نکند، در حالی که اگر قرار بر مدیریت بازار است، در نخستین گام عربستانی که از سال 90 و همزمان با کاهش تولیدات ایران، عراق، کویت و... به سهم خود افزود، حالا و با ورود این کشورها به بازار نفت باید از سهم خود بکاهد.

در این میان تکلیف طرح فریز نفتی چه می شود؟ این سوال در شرایطی وجود دارد که حمایت های کشوری مانند روسیه از افزایش تولید ایران وجود دارد و ایران توانسته است در سال های تحریم و با تکیه بر الگوی اقتصاد مقاومتی سهم درآمدهای نفتی در GDP خود را به 5 درصد کاهش دهد، بنابراین حالا انگیزه کافی برای پیوستن به طرح فریز را ندارد. در چنین شرایطی رفت وآمد مقام هایی مانند وزیر انرژی الجزایر و محمد بارکیندو، دبیر کل اوپک برای رایزنی و جلب رضایت ایران برای پیوستن کشورمان به طرح فریز نفتی در جهت افزایش قیمت نفت ادامه دارد.

در این میان جوکار عقیده دارد اگرچه ایران با طرح فریز نفتی موافق نیست، از سویی نمی تواند نقشی منفعل پیشه کند و به عنوان عضوی اثرگذار در اوپک لازم است حضوری فعال در عین مخالفت داشته باشد. این کارشناس ارشد انرژی عقیده دارد ایران می تواند طرح فریز نفتی را با این هدف بپذیرد که در گام بعدی به طرحی مبنی بر کاهش تولید نفت از سوی عربستان سعودی منجر شود، چراکه عربستان در سال های گذشته و در غیاب رقبا، تولیدات خود را تا حدی بالا برده است که از نظر کارشناسان بیشتر از آن امکان ندارد.

در همین زمینه فریدون برکشلی، مدیر گروه تحقیقات انرژی اتریش و مدیرکل اسبق امور اوپک وزارت نفت ایران : سرمایه گذاری با هدف تقویت ظرفیت تولید ایران یا هرعضو دیگر اوپک ارتباطی با فریز یا مدیریت تولید نفت اعضای اوپک ندارد، کشورها همیشه از تمام ظرفیت تولید خود استفاده نمی کنند. نظام سهمیه بندی تولید اوپک در اواسط دهه ١٩٨٠ ایجاد شد و علت آن هم رسیدن به همین هدف بود بنابراین، اقدامات شرکت ملی نفت ایران برای ایجاد ظرفیت تولید مغایر با همراهی ایران با برنامه فریز نفت یا هرگونه سیاست اوپک که تولید نفت اوپک را محدود کند، نخواهد بود.

با این حال او معتقد است که سیاست اوپک مبنی بر معرفی یک برنامه محدودکننده بر تولید، به طور کلی مثبت است و مانع از سرمایه گذاری در رشد تولیدی خواهد شد که تقاضایی برای آن در بازار وجود نداشته باشد. بنابراین سرمایه گذاری ایران در میدان های مختلف از جمله میادینی که با کشورهای همسایه در اشتراک است اختلالی در سیاست این کشور مبنی بر حمایت از فریز ایجاد نخواهد کرد.

همانطور که اشاره شد با توجه به اینکه اثر منفی یک اجلاس شکست خورده بر بازار بسیار بیشتر از برگزار نشدن یک جلسه است، کارشناسان پیش بینی می کنند بعید نیست ایران به رفت وآمدهای اخیر به منظور دست یافتن به توافقی برای اجرای فریز پاسخ مثبت بدهد. با این حال موضوعی که مهم به نظر می رسد حفظ سهم تولید نفت ایران در کنار حمایت از اجرای طرح فریز نفتی است. در کنار این موضوع، نکته ای که از نگاه کارشناسان برای کنترل بازار و مازاد عرضه در شرایط فعلی مهم تر به نظر می رسد، کاسته شدن از سطح تولیدات کشوری مانند عربستان سعودی برای بازگرداندن تعادل به بازار است.

دنیای اقتصاد