- کد مطلب : 31019 |
- تاریخ انتشار : 5 دی, 1396 - 11:07 |
- ارسال با پست الکترونیکی
۵ ملاحظه برای بازنگری سبد صادراتی
به گزارش صنعت نویس، شرایط کنونی اقتصاد ایران به لحاظ تغییرات هرم جمعیتی و شکاف فناوری، از اضطراری خبر می دهد که منشا آن توسعه صادرات صنعتی با عمق و چگالی کم است. صادراتی که اگرچه به نام صادرات صنعتی شناخته میشود، اما در واقع آنچه در سبد صادراتی خودنمایی میکند، بیشتر مواد خام یا به عبارتی نفت محور و معدنی محور است.
در گزارش پیش رو که از سوی یوسف حسن پورکارسالاری، مدیر گروه پژوهشهای بازرگانی خارجی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ارائه شده، به دلایل توسعه صادرات این گروه از صنایع پرداخته شده است. بر این اساس، دسترسی به انرژی ارزان و فراوانی منابع معدنی از یکسو و استفاده بیرویه و بدون نگرانی دولتها از منابع ارزی حاصل از فروش نفت از سوی دیگر چنین ساختاری را در صادرات کشور رقم زده است. علاوه بر این، استفاده صنایع فرآیندی مادر از انواع معافیتها و مشوقها نیز از جمله دلایلی است که موجب شده تا سبد صادراتی کشور بهرغم کاهش نرخ ارز واقعی به توسعه اینگونه صنایع وابسته شود. طی ۲۵ سال اخیر، بخش تولیدی و صادراتی اقتصاد ایران نوعی تغییر ساختاری را تجربه کرده که منتج به نفع صاحبان سرمایه بزرگ (نفتمحور و معدنمحور که مبتنی بر الگوی مزیت نسبی بوده) شده است. دسترسی به انرژی ارزان، منابع معدنی فراوان و برداشت بیدغدغه دولت از منابع ارزی حاصل از فروش نفت، نقش تعیینکنندهای در ایجاد این تغییرات ساختاری داشتهاند. سهم بالای صنایع فرآیندی و واسطهای (صنایع شیمیایی، پتروشیمی، فرآوردههای نفتی، لاستیک و پلاستیک، کانی غیرفلزی، فلزات اساسی) در خلق ارزش افزوده صنعت به نحو محسوسی افزایش و در عوض سهم صنایع پاییندست و تکمیلی صنایع فرآیندی که عمدتا مصرفی و نهایی هستند کاهش یافتهاست. سهم صنایع فزاینده و واسطهای در ارزش افزوده صنعت در سال ۱۳۷۰، معادل ۲۸درصد بود. این رقم در سال ۱۳۹۲ به ۶۳درصد رسید و در سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۶۰درصد برآورد میشود. تغییرات مذکور باعث افزایش ظرفیت صادراتی صنایع پایه نفتی و معدنی و در نهایت رشد صادرات غیرنفتی شدهاست.
طی دوره ۱۳۹۵-۱۳۷۰، ارزش صادرات غیرنفتی (بدون گاز طبیعی و میعانات گازی) نزدیک به ۱۳ برابر (۶/ ۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۷۰ به ۵/ ۳۴ میلیار دلار در سال ۱۳۹۵) افزایش یافته است که بیشترین افزایش به صادرات کالاهای صنعتی نزدیک به ۴۴ برابر، کلوخههای کانی و فلزی نزدیک به ۲۲ برابر و کالاهای سنتی و کشاورزی نزدیک به ۸/ ۲ برابر اختصاص دارد. نکته دیگر اینکه بخشی از ظرفیت تولیدات صنعتی کشور به صادرات اختصاص یافته و روند رو به رشدی را تجربه کردهاست. سهم صادرات محصولات صنعتی از تولیدات کارخانهای از رقم ۳/ ۳ درصد در سال ۱۳۷۰ به ۱۷ درصد در سال ۱۳۹۳ و احتمالا همین مقدار در سال ۱۳۹۵ رسیده است. دو نکته قابل تامل در ارتباط با توسعه صادرات غیرنفتی ناشی از تغییرات ساختاری صنعت قابل ارائه است: نخست اینکه بیش از نیمی از صادرات کالاهای صنعتی را صنایع بزرگ و سرمایهبری چون پتروشیمی، صنایع پالایشگاهی و صنایع معدنی تشکیل میدهند که از حیث مالکیت، دولتی یا عمومی غیردولتی هستند. در سال۱۳۹۵، نزدیک به ۵۰درصد صادرات صنعتی را محصولات بالادست پتروشیمی و گاز مایع تشکیل دادهاست. نکته قابلتوجه دیگر اینکه تغییرات ساختاری، از طریق افزایش ظرفیت تولیدی صنعتی منبعمحور باعث شده مزیتهای اقتصادی کشور در زنجیره تامین واحدهای صنعتی کشورهایی که مقصد اصلی صادرات صنعتی بودهاند قرارگیرند؛ بدون اینکه پیوند قوی با صنایع پایین دست داخلی و تکمیلی که غالبا صنایع کوچک ومتوسط و با ارزش افزوده هستند، برقرار شود.
نکته سوم اینکه مطالعات پیچیدگی صادرات غیرنفتی ایران نشان میدهد سبد صادراتی به جهت توسعه صادرات صنایع بزرگ پایه نفتی و معدنی افزایش یافته است؛ ولی این مقدار رشد به اندازهای نبوده که سبد صادراتی از عمق و چگالی بالایی برخوردار شود و از این حیث شکاف ایران با کشورهای درحال توسعه کاهش نیافتهاست.
در حال حاضر ایران در میان ۱۳۶ کشور درحال توسعه از لحاظ عمق و چگالی سبد صادراتی غیرنفتی، رتبه پنجاهوهشتم را دارد. این امر گویای این واقعیت است که تغییرات ساختاری بخش صنعت به تمرکز کشور بر صادرات کالاهای ساده و عمق ساخت پایین منجر شدهاست. واقعیت آماری دیگر اینکه طی دوره مذکور ارزش افزوده صنعتی نزدیک به ۳ برابر رسید درحالیکه ارزش صادرات صنعتی بیش از ۴۴ برابر افزایش یافتهاست.
۵ ملاحظه برای توسعه صادرات
۱-شواهد حاضر نشان میدهد که محرک اصلی صادرات غیرنفتی و صنعتی ناشی از تغییرات ساختاری و افزایش ظرفیت تولیدات صنایع فرآیندی پایه نفتی و معدنی بودهاست. این درحالی است که طی دوره مورد بررسی نرخ ارز واقعی کاهش زیادی یافتهاست. افزایش صادرات صنعتی و همزمان کاهش مداوم نرخ ارز واقعی را میتوان بیانگر کششناپذیری یا کمکشش بودن کالاهای صنعتی و غیرنفتی دانست. استفاده صنایع فرآیندی مادر از انواع معافیتها و مشوقها از جمله دلایلی است که سبد صادراتی کشور بهرغم کاهش نرخ ارز واقعی به توسعه اینگونه صنایع وابسته شدهاست.
نرخ واقعی ارز معادل نرخ اسمی ارز است که به میزان تفاوت تورم داخل و خارج کشور تعدیل میشود که افزایش یا کاهش آن وضعیت رقابتپذیری یک کشور در بازارهای جهانی را نشان میدهد. طی سالهای ۱۳۹۵-۱۳۷۰، شواهد آماری گواه این واقعیت است که نرخ ارز واقعی سالانه ۷/ ۱ درصد کاهش و بهصورت انباشتی(تجمعی) طی ۲۵ سال اخیر نزدیک به ۵۹ درصد کاهش یافته است. شاخص قیمت مصرفکننده داخلی نزدیک به ۹۰ برابر(نرخ تورم انباشتشده نزدیک به ۵۰۲ درصد) و شاخص قیمت برای مصرفکننده خارجی نزدیک به ۷/ ۱ برابر(نرخ تورم انباشت شده ۵۶ درصد) افزایش یافتهاست. طی همین دوره نرخ ارز بازار آزاد ۲۶ برابر(نرخ رشد انباشتشده ۳۸۷ درصد) افزایش یافت. در ضمن سیاست ارزی در چنددهه گذشته سببشده نرخ ارز واقعی بهطور مناسب در مسیر تعادلی تنظیم نشود و نوساناتی را حداقل در ۱۰ مقطع زمانی تجربه کند.
۲-با توجه به شرایط فعلی و آتی پیشروی اقتصاد ایران(تغییرات هرم جمعیتی و شکاف فناوری) برای رسیدن به رشد و ایجاد اشتغال، نیازمند اضطرار در پیشبرد توسعه صادرات صنعتی با عمق و چگالی بیشتر هستیم. راهبرد توسعه صادرات در چند حوزه محدود بالادست و ادامه روند فعلی، یک راهبرد محکوم به شکست است. در صورت ادامه وضعیت و تغییر محدود و ضعیف در گذار از صادرات محصولات پایه نفتی و معدنی به سمت تولید و صادرات با پیچیدگی بالا برچالش و مشکل اساسی اقتصاد افزوده خواهد شد.
۳- از نکات پنهان افزایش صادرات صنعتی پایه نفتی و معدنی همزمان با کاهش نرخ ارز واقعی، کاهش توان مشارکت صنایع تکمیلی و پاییندست صنایع مذکور در صادرات و رشد صنعتی است. تضعیف نرخ ارز باعث کاهش رقابتپذیری صنایع پاییندست و تکمیلی ساخت داخل در مقایسه با رقبای منطقهای شدهاست. چنانچه اهداف توسعه صنعتی کشور مبتنی بر رشد و توسعه صنایع پاییندست و تکمیلی صنایع حوزههای پتروشیمی، فلزات پایه و پالایش باشد، نیازمند توجه بیشتر به این امر است که از یکطرف به رقابتپذیری صنایع پاییندست کمک کند و از طرف دیگر به تقویت پیوند قوی بین صنایع بالادست حوزه نفت و گاز و معدن با صنایع تکمیلی و مرتبط در چارچوب مزیت نسبی و توانمندیهای پیوند بین این صنایع بینجامد که این پیوند محرک جدیدی برای رشد صنعتی با عمق بیشتر فراهم میآورد. در این ارتباط سیاستهای مالیاتی برای آن دسته از صنایع صادرکننده مواد اولیه صنعتی موردنیاز صنایع پاییندست و ارائه مشوقهای صادراتی برای صنایع تکمیلی صنایع پایه نفتی و معدنی نقش زیادی میتوانند داشته باشند.
۴- موفقیت در اجرای سیاست کاهش ارزش پول داخلی در توسعه صادرات با در نظر گرفتن چالشهای اقتصادی حاضر بهطور وسیعی وابسته به قرار گرفتن عرضه صادراتی در مسیر درست است، بهطوریکه این افزایش عرضه باید تامینکننده اهداف سیاستهای کلان اقتصادی نظیر اشتغال، رشد اقتصادی و ثبات اقتصادی و تعادل در تراز تجاری باشد. از اﯾﻦرو ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاریﻫﺎی ارزی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ افزایش یا کاهش نرخ ارز و دامنه نوسان آن که ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ محرکهای پیشبرنده پیشرفت اقتصادی اﺳﺖ، برای رسیدن به ﻫﺪفﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ پیشگفته، ﻣﻮردتوجه ﻗﺮار گیرد. بدیهی است که رسیدن همزمان به همه اهداف مذکور صرفا با اتکا به تضعیف یا تقویت پول ملی، بدون لحاظ کردن اثرات و تبعات آن بر سایر سیاستهای اقتصادی و بدون هماهنگی و انسجام با دیگر شرایط سیاستی، انتظار غیرواقعی و نادرستی خواهد بود.
۵-نکته دیگر اینکه اگر بسترها و زمینههای مشارکت بخشخصوصی اعم از سرمایهگذاران داخلی و خارجی از طریق تقویت نهادی در حوزه مالکیت و زیرساخت و توسعه فناوری نرم و انتقال آن جریان نیابد، اجرای سیاست کاهش پول ملی کمک زیادی به حل چالش اقتصادی که در شرایط اضطرار قرار دارد نخواهد کرد.
منبع:دنیای اقتصاد
آخرین اخبار
- تحقق رشد تولید ١٧/٨ درصدی محصولات کنسانتره و گندلهی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- آمار عجیب از مصرف بنزین ایرانیها در نوروز
- آمار جدید واردات خودرو اعلام شد
- مشکل اقتصاد ایران، جهالت مدیران رانتی و کوتهبین است
- افتتاح دفتر نمایندگی اداره پست در منطقه گلگهر
- حضور نماینده سیرجان در گل گهر
- پاتک بانک مرکزی به متخلفان ارز مسافرتی
- نتایج تکمیل ظرفیت کنکور اعلام شد
- آغاز ثبتنام ۹ مدل خودروی وارداتی
- پیشبینی بازار سرمایه در سال آینده
- ورود سامانه بارشی جدید به کشور
- تعیین نرخ کرایه اتوبوس، تاکسی و مترو برای سال ۱۴۰۳
- پژوپارس به آخر خط رسید
- مجمع عمومی فوقالعاده شرکت گلگهر برگزار شد
- سیف، اقدام بانک مرکزی را پسندید
- سیل در سیستان/عکس
- مسدودی 10 روزه جاده چالوس و آزادراه تهران_شمال
- رتبه ایران در تولید گاز
- واردات خودرو فقط با کارت بازرگانی
- عرضه کنسرو ماهی با ۱۵ درصد تخفیف
- بارش دوباره در کشور
- تداوم افزایش درآمد عملیاتی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- چگونه خودرو مزایده ای بخریم؟+ شرایط
- ارزش آلتکوینها بهزودی از مرز ۳ تریلیون دلار خواهد گذشت!
- تخصیص ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی در سال جاری
- بازدید رئيسجمهور از دستاوردهای گل گهر حوزه بومیسازی و اقتصاد دانشبنیان
- ۱۰ اقتصاد برتر دنیا در سال ۲۰۲۴
- ثبت رشد 52 درصدی کنسانتره مولیبدن در کارنامه 10 ماه شرکت ملی مس
- درخشش گل گهر در چهارمین جشنواره اینوماین (INNOMINE)
- استمرار افزایش درآمد عملیاتی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- ریزش قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی در بازار
- چرا زمان واریز یارانهها تغییر کرد؟
- تفاهمنامه همکاری بین «شرکت ملی مس» و «حوزه هنری» منعقد شد
- گزارش بازدید رهبر معظم انقلاب از آخرین دستاوردهای گلگهر در حوزه بومیسازی
- همکاری های شرکت ملی مس با وزارت زمین شناسی و معدن ازبکستان
- آغاز عرضه اوراق گواهی سپرده با سود ۳۰درصدی از امروز
- امسال بیش از یک میلیون خودرو در کشور تولید شد
- درخشش گروه گلگهر در رتبه بندی ۱۰۰ شرکت برتر ایران (IMI100)
- ملی مس در 3 شاخص رتبه نخست را کسب کرد
- به ایفای نقش گلگهر در رشد اقتصادی کشور امیدوار هستیم
- سایت آموزش خطوط هوایی مجتمع مس سرچشمه رفسنجان افتتاح شد
- نمایش دستاوردهای جهادی درمانی قرارگاه سازندگی مس
- تفاهمنامه همکاری شرکت مس با دانشگاه آزاد اسلامی منعقد شد
- ۲ هزار مگاوات نیروگاه صنایع تا پایان سال آینده وارد مدار میشود
- قیمت بازاری تولیدات ایرانخودرو
- شرایط فروش نقد و اقساط تیگو7 پرو با قیمت جدید
- استعلام دهک بندی یارانه با کد ملی
- شرایط جدید ثبت نام خودرو
- دستاورد موفقیتآمیز گلگهر در کسب و استقرار استانداردهای مدیریتی
- جلسه بررسی پیشرفت انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی
- آیین تجلیل از بانوان شاغل در منطقه گلگهر
- طرح احداث کارخانه اسید فسفریک بندرعباس رسماً وارد فاز اجرائی شد
- وداع باشکوه مردم سیرجان با شهید حسین علیبیگی
- اعلام تعداد خودروهای مازاد سایپا
- نامه اعتراضی خاندوزی به FATF
- هزینه هنگفت ایرانی ها برای آرایش و بهداشت
- جیره بندی آب در تهران؟
- توضیحات معاون سیاسی امنیتی استاندار کرمان درباره حادثه تروریستی
- فرمول جدید قیمت گذاری خودرو
- انتصاب مدیر حوزه مدیرعامل و مدیر گروه روابطعمومی شرکت ملی صنایع مس
- نخستین جلسه دادگاه شرکت هنزو
- تداوم افزایش درآمد عملیاتی شرکت معدنیوصنعتی گلگهر
- قیمت بنزین چه تغییری میکند؟
- دریافت کد ملی از خریداران طلا الزامی شد؟
- هک اسنپ فود چه بود؟
- ارائه دستاوردهای گلگهر در نمایشگاه تامین زنجیره فولاد و مس
- حضور گلگهر در نمایشگاه صنایعبومی پدافند غیرعامل
- تورم نقطه به نقطه آبان ماه کاهش یافت
- جمعیت ایران ۸۹ میلیون نفر شد
- ۶ خودروساز ایرانی در برنامه راهبردی ۲۵ ساله با چین خودروهای برقی تولید میکنند
- اعطای دو جایزه «مدیریت راهبردی روابط عمومی» و «اطلاعرسانی» به مس
- اعطای نشان ویژه مسئولیتهای اجتماعی به گلگهر
- درآمد عملیاتی کگل به ۴۱۱ هزار میلیارد ریال رسید
- تاکسیهای برقی بهمرور داخلیتر میشوند
- هشدار صندوق بین المللی پول
- پنج خودرو به سامانه یکپارچه فروش اضافه شد
- حضور پررنگ گلگهر در نمایشگاه اختصاصی اوراسیا
- عرضه ۷ خودرو آغاز شد
- برگزاری کنگره شهدای ورزشکار سیرجان
- اولین کنسانتره تولیدی مجتمع مس درآلو به مجتمع مس سرچشمه رفسنجان فرستاده شد
- نمایش هنرهای سنتی کشور در نمایشگاه بزرگ صنایع دستی سیرجان
- برند ناشناخته هندی، سامسونگ و شیائومی را جا گذاشت
- سقوط رتبه دومین اقتصاد بزرگ جهان
- بازديد وزير صمت از غرفه گلگهر در نمايشگاه اورآسيا
- حضور شرکت ملی مس ایران در دومین نمایشگاه اختصاصی اوراسیا در تهران
- حضور فعال گلگهر در نمایشگاه بینالمللی ایرانمتافو
- 1500 میلیارد تومان قرارداد ساخت داخل ملی مس با شرکتهای دانشبنیان
- زمان پرداخت وام ۳۵۰ میلیونی مسکن روستایی
- جزئیات تازه از ویروس چینی جدید
- فردا کجا برف می بارد؟
- چرا خودروهای کارکرده نمی آیند؟
- ارائه بیش از 2 هزار خدمت درمانی - فرهنگی به 1073 نفر در مهدیآباد رفسنجان
- برگزاری آیین تجلیل از پرستاران منطقه گلگهر
- مقامآوری گلگهر در جشنواره انتشارات روابط عمومی کشور
- بخش دیگری از پولهای بلوکه شده بهزودی آزاد میشود
- امضای بزرگترین تفاهمنامه همکاری شبکه بانکی بین شرکت مس و بانک ملت
- امضای توافقنامه همکاری بین مس و مجتمع کودهای شیمیایی تدبیر
- کشف منابع جدید زمین شناسی در معدن مس میدوک
- گزارش تصویری؛ سومین نمایشگاه بزرگ کتاب گلگهر
- غرب همچنان از گاز روسیه استفاده میکند
افزودن نظر جدید