به گزارش صنعت نویس،در کنار خودروسازانی مانند رنو و پژوی فرانسه و حتی فولکس واگن آلمان و فیات ایتالیا که شرکای آینده خودروساز کشور یاد می شود، گمانه زنی ها از حضور شرکت خودروسازی آمریکا در کشور نیز حکایت دارند. این در شرایطی است که طبق قوانین وزارت خزانه داری آمریکا، حضور خودروسازان این کشور در ایران ممنوع بوده، اما ظاهرا شرکت های تابعه شان مشکلی در این مورد ندارند. آن طور که فربد زاوه کارشناس خودرو کشور در گفت و گو با تجارت فردا می گوید، به نظر می رسد سیاست های کلی لغو تحریم ها برای خودروسازان آمریکایی نیز اجرا خواهد شد. وی  هرچند تاکید دارد که ورود خودروسازان آمریکایی به ایران کار آسانی نیست، اما معتقد است ایرانی ها از خودروهای آنها استقبال خواهند کرد. 

 لغو تحریم های بین المللی علیه ایران، ایرانی ها به خصوص مشتریان بازار خودرو بسیار خرسند شدند چه آنکه گمان می برند در پی این اتفاق، خودروهای روز دنیا راهی کشور خواهند شد. در بین از آن سو نام خودروسازان زیادی نیز برای حضور در ایران مطرح شده که در بین آنها نام خودروسازان آمریکایی نیز به چشم می آید. تحلیل کلی شما در این مورد چیست؟ فکر می کنید حضور بزرگان خودروسازی جهان در ایران، چه تحولاتی را نصیب صنعت خودرو کشور کند؟

بله، بالاخره دو سال و نیم مذاکره فشرده و گمانه زنی به سرانجام رسید و تحریم های شدید اعمالی بر اقتصاد کشور لغو شد. صنعت خودرو کشور نیز که از سال 2012 مشمول تحریم های مستقیم غرب قرار گرفته و با مشکلات عدیده ای مواجه بود، با لغو تحریم ها، می تواند فرصنی پیدا  کند تا به بازسازی خود و روابط بین المللی اش بپردازد. به عبارت بهتر، این اتفاق می تواند سبب شود تا خودروسازی ایران به روزهای پر رونق گذشته بازگردد. اما در مورد حضور خودروسازان خارجی در ایران نیز باید به این موضوع توجه کرد که رفت و آمدها به کشور از ماه های پیش و بعد از تفاهم هسته ای ژنو شروع شده است. در اولین قدم نیز تفاهم نامه با یکی از خوشنام ترین خودروسازان جهان هفته جاری در تهران به امضا رسید و طی آن، بنز و ایران خودرو فعالیت و شراکتی دوباره را با یکدیگر از سر خواهند گرفت. همچنین اخباری هم مبنی بر امضای قریب الوقوع قرارداد با خودروسازان فرانسوی در کوتاه مدت به گوش می رسد و حتی رنو از تمایل شدید خود برای خرید یکی از کارخانجات داخلی به منظور ایجاد یک پایگاه مستقل تولید با امکان مدیریت قیمت و عرضه و رها از مدیریت دولتی بازار خبر می دهد. بازار خودروی ایران در حال حاضر حجمی کمتر از 800 هزار دستگاه در سال دارد و محصولات پر فروش آن عمدتا در بازه قیمتی زیر 10 هزار یورو هستند. اما پیش بینی رشد بالای اقتصادی در سال های آینده با جذب مناسب سرمایه های خارجی در حوزه های حمل و نقل و انرژی، کاهش شدید نرخ تورم تا سقف پنج درصد که سال هاست در اقتصاد ایران بی نظیر است، نوید رشد بالایی در تقاضای خودرو در کشور را می دهد.

این رشد بالا، خود انگیزه ای برای حضور خودروسازان خارجی به خصوص آمریکایی ها در ایران خواهد بود، نه؟

بله، گسترش حجم بازار به حدود یک میلیون و پانصد هزار دستگاه بسیار نزدیک خواهد بود و در صورتی که روش های فروش نوین و استاندارد روز دنیا با نرخ های بهره مناسب و پیش پرداخت های پایین به بازار خودروی ایران وارد شود، انتظار دستیابی به ارقام حدود دو و نیم میلیون دستگاه در سال هم قابل تصور می شود.در این بین، مهم ترین موضوع ماه های اخیر، شرکای تجاری جدید بازار خودروی ایران بوده است. حرکت به سمت شرکت های غیر فرانسوی یک تقاضای و تمایل عمومی به حساب می آید. حرکت به سمت شرق و سازندگانی از ژاپن یا کره و یا حرکت به سمت غرب و شراکت با سازندگانی از ایتالیا و آلمان مورد علاقه مشتریان و مباحثه اقتصاددانان و صنعت گران نیز هست. هرچند برخی از دست اندرکاران صنعت خودرو از احتمال حضور خودروسازان امریکایی هم در ایران صحبت کرده اند و حتی ریاست محترم جمهور از عدم ممنوعیت برای جذب سرمایه شرکت های آمریکایی سخن گفته است، ولی به نظر می رسد ورود آمریکایی ها به بازار به آسانی سایر سازندگان خودرو در دنیا نباشد.

خودرو سازان آمریکایی از دیر باز در ایران فعالیت تولید داشتند. مجموعه آمریکن موتورز تقریبا اولین تولید کننده خودرو در ایران بود که به تولید خودروی جیپ می پرداخت. بعدها خودروهای رامبلر با نام های آریا و شاهین، اپل رکورد با نام شورلت رویال در ایران تولید شدند. نهایتا، کارخانه جنرال موتورز ایران جزو اولین سایت های تولیدی جنرال موتورز و تنها سایت خارجی آن بود که در کنار تولید خودروهای شورلت و بیوک، خودروی کادیلاک را در ایران تولید کرد. خودروهای آمریکایی انطباق خوبی با بازار ایران و سلیقه مشتریان داشتند. بعد از انقلاب، جنرال موتورز تا اواسط جنگ هم فعالیت خود را ادامه داد، اما نهایتا با تیرگی شدید روابط ایران و آمریکا، جای خود را به نیسان داد. حالا با وجود اجرایی شدن برجام، همچنان مسائلی وجود دارد که می تواند ورود خودروسازان امریکایی را محدود کند. اما به هر شکل ورود خودروسازان آمریکایی موضوع مهمی برای بازار ایران و خود شرکت ها است. همچنین اهمیت ورود این خودروسازان از چند منظر قابل بررسی به نظر می رسد.

دلیل اینکه می گویید ورود آمریکایی ها به بازار و صنعت خودرو ایران به سادگی سایر شرکت های خودروساز دنیا نخواهد بود، چیست؟

این موضوع در ابتدا به محدودیت های قانونی دولت آمریکا برمی گردد و همین محدودیت های دسترسی به بازار ایران است که فعلا اجازه ورود خودروسازان آمرکایی را به کشور نمی دهد. درواقع مسائل قانونی داخل آمریکا مهم ترین عامل این محدودیت به شمار می رود و بنابراین برای آزادی ورود خودروسازان این کشور به ایران، باید فکری کرد. ایالات متحده آمریکا می گوید کلیه تحریم های ثانویه علیه ایران را لغو کرده است، هرچند سایر تحریم های اولیه ناشی از مسایل غیر هسته ای همچنان برقرار خواهد بود. طبق قوانین داخلی آمریکا، فعالیت در ایران در بسیاری از موارد تنها با اخذ مجوز های ویژه ممکن خواهد بود. این مجوزها در خصوص وسایل نقلیه هوایی و حوزه انرژی به شرکت های آمریکایی و یا شعب اروپایی آنها داده شده است. با این حال در خصوص شرکت های خودروسازی تا کنون اظهار نظر و یا مجوز ویژه ای رسانه ای نشده است، هرچند به نظر می رسد همین سیاست برای آنها نیز اجرا خواهد شد. البته طبق برخی قوانین ایالات متحده، صادرات کالاهای دارای قطعه آمریکایی به برخی مقاصد، ممنوع است. این قانون در گذشته سبب شده بود که ورود برخی مدل های برندهای بنز، بی ام و، هوندا، تویوتا که در امریکا تولید می شدند به ایران ممنوع باشد. عملا تا قبل از تشدید تحریم ها و قطع رابطه قانونی شرکت ها با نمایندگان ایرانی، خودروهای موردنظر یا در ایران عرضه نمی شدند و یا از طریق واسطه های تجاری مستقل از شرکت ها به کشور می آمدند. از همین رو بعد از ابلاغ تحریم ها و عدم نظارت شرکت مادر، شرکتهای ایرانی توانستند با استفاده از منابع ثالث، حجم واردات خودرو های ساخت امریکا به کشور را افزایش دهند. حتی اخیرا برخی شرکت ها نمایندگی خودروسازان آمریکایی را هم ثبت  و نسبت به اخذ مجوز واردات آن اقدام کرده اند.

با این شرایطی که می گویید، بالاخره آمریکایی ها می توانند به صورت گسترده به صنعت و خودرو ایران نفوذ کنند؟

در هر صورت، ممنوعیت فعالیت مستقیم منجر به بازماندن برندهایی از گروه های جنرال موتورز، فورد و برندهای آمریکایی فیات کرایسلر خواهد شد. هرچند تمامی این شرکت ها شاخه اروپایی فعال دارند که احتمالا در اقدامی مشابه با شرکت های فعال در حوزه انرژی و نفت و گاز، با اخذ مجوز خاص از خزانه داری آمریکا می توانند فعالیت های رسمی خود را در ایران آغاز کنند. فیات کرایسلر، به عنوان یک شرکت دو رگه آمریکایی-ایتالیایی علاقه ای شدید برای ورود به بازار ایران دارد. شاخه اروپایی فیات با برندهای مانند فیات و آلفا رومئو ممنوعیتی برای فعالیت در ایران ندارند و احتمالا جزو اولین گروه های خواهند بود که به بازار ایران باز می گردند. جنرال موتورز هم شاخه اروپایی اپل واکسهال و کره ای دوو را در اختیار دارد که اتفاقا در بازار ایران محصولات خوشنامی به حساب می آیند و دور از انتظار نخواهد بود که این برندها در آینده نزدیک در ایران فعال شوند. فورد نیز در شاخه اروپایی از برند آمریکایی خود استفاده می کند و مشخص نیست آیا استفاده از این برند از دید دولت امریکا مجاز خواهد بود و یا فورد از بازار ایران جا خواهد ماند. به هر صورت، تمامی این شرکت ها می توانند با نام های اروپایی شان به بازار ایران وارد شوند ولی مزیت های عمده آنها در شاخه های آمریکایی ایشان است.

شاخه اروپایی جنرال موتورز، یا همان اپل واکسهال در شرایط مالی بسیار بدی قرار دارد و هزینه تمام شده محصولات آن بسیار بالا است. فیات در اروپا بیشتر روی محصولات بسیار کم مصرف و کوچک تکیه دارد که شاید نتواند انطباق کاملی با نیاز بازار ایران داشته باشد. از سوی دیگر فورد در اروپا هزینه های سنگین تری در قیاس با آمریکا برای تولید می پردازد که سبب می شود بهای مدل های اروپایی آن بالاتر باشد.

فکر می کنید انگیزه خودروسازان آمریکایی برای حضور در ایران، تنها به جذابیت های بازار کشور مربوط است؟

اتفاقا نکته مهم در ماجرای ورود خودروسازان آمریکایی به کشور، امکان دسترسی آنها به یکی از بزرگترین بازارهای رو به رشد جهان و انتفاع از آن برای این خودرسازان است. البته بازار خودروی ایران به بزرگی بازارهای چین، ایالات متحده، هند و یا آلمان نیست. چین بزرگ ترین بازار خودروی جهان به شمار می رود که امروزه با توقف رشد مواجه شده است. این توقف رشد سبب شده است بسیاری از خودروسازان جهان دچار نگرانی شده و نیاز به یک بازار جایگزین برای آنها به شدت احساس شود. پس از چین، ایالات متحده دومین بازار بزرگ جهان است که بعد از سالها شاهد افزایش فروش شده و روزهای خوبی را سپری می کند. کاهش قیمت نفت و خروج از بحران اقتصادی سال 2008، تقاضا در بازار امریکا را در سال 2016 بیش از نیم میلیون افزایش خواهد داد که تقریبا بیش از 50 درصد کل بازار فعلی ایران است. هند با جمعیت نزدیک به یک میلیارد نفر بازار رو به رشد بزرگی دارد، ولی قدرت خرید خودرو در آن در تیراژ بالا به شدت پایین تر از ایران است، بنابراین بسیاری از خودروسازان از معرفی محصولات پر تیراژ ناتوان هستند. اما بازار خودروی ایران دارای مشخصات ویژه ای است که سبب می شود از آن به عنوان بازاری جذاب یاد شود. تقاضای خودرو در ایران بیش از یک و نیم میلیون دستگاه است و نسبت سرانه خودرو در کشور همچنان عدد متوسطی بوده و در کنار اینها جمعیت جوان آن نیز بر مزیت هایش می افزاید.

شما به تقاضای بالا در بازار خودرو ایران اشاره می کنید، در حالی که هم اکنون خرید و فروش خودرو در کشور راکد بوده و مشتریان میلی به خرید ندارند. فکر می کنید ورود خودروسازان آمریکایی بتواند این بی میلی را کمرنگ کند؟

البته رسیدن به تقاضای دو و نیم میلیون دستگاهی در بازار خودرو ایران، نیاز به یک سری الزامات دارد. در دردرجه اول، با معرفی روش های نوین تامین مالی مشتریان، ظرفیت تقاضا در بازار ایران بسیار افزایش و بیش از دو میلیون پانصد هزار دستگاه خواهد رسید. در عین حال، ناوگان خودرو در ایران فرسوده است و خودروهای نو هم از فنآوری بسیار کهنه رنج می برند که در آینده نزدیک نیاز به نوسازی پیدا خواهند کرد. مجموعه این عوامل سبب می شود بازار خودروی ایران بازار مهمی در جهان شود. خودرسازان اروپایی، ژاپنی و کره در کنار چینی های تازه کار تلاش خواهند کرد هر کدام سهم بزرگی از این بازار به دست بیاورند. این در حالی است که محدودیت های اعمالی از سوی دولت آمریکا برای دسترسی به بازار ایران، موجب ضرر و زیان این خودروسازان می شود.

به نظر شما مشتریان ایرانی از خودروهای آمریکایی استقبال خواهند کرد؟

از لحاظ ذائقه بازار، خودروسازان آمریکایی از پناسیل اقبال عمومی قابل توجه ای در ایران برخوردار هستند. اتفاقا مشتریان ایرانی نزدیک ترین سلیقه به مشتریان بازار آمریکایی شمالی را در جهان دارند. برخلاف بازار اروپا که عمدتا خودروهای کوچک و کم مصرف مورد علاقه مشتریان آنهاست، بازار خودرو ایران همچون بازار چین و آمریکا متمرکز بر خودروهای سواری سدان متوسط و شاسی بلند بزرگ بوده  از این منظر با اروپا تفاوت دارد.این طبیعت بازار در کنار سابقه ذهنی مثبت از کیفیت خودروهای آمریکایی که شاید با واقعیت روز فاصله قابل توجه ای هم داشته باشد، پتاسیل مناسبی برای این شرکت ها (خودروسازان آمریکایی) ایجاد می کند.به اعتقاد من، خودروهای آمریکایی می توانند توازن خوبی در بازار ایران در رقابت با سازندگان کره ای و برخی از ژاپنی ها ایجاد کنند و به انحصار خودروسازان کره ای در بازار وارداتی ها نیز خاتمه دهند.

در بخش تولید چطور؟ خودروسازان آمریکایی در آنجا نیز می توانند تحول ایجاد کنند؟

بله، این نقش در بازار تولید داخل هم برای محصولات آمریکایی قابل تصور است. ورود احتمالی خودروهای آمریکایی به بازار محصولات مونتاژی می تواند محصولات چینی تولید داخل را به شدت اذیت کند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، پایه و اساس خودروسازی ایران، فرانسوی است؛ با این شرایط، خودروسازان امریکایی می توانند به لایه های صنعت خودرو کشور نفوذ کرده و آن را از فرانسوی به آمریکایی تغییر دهند؟

برای پاسخ به این پرسش باید به استراتژی آمریکایی ها در ورود به بازارهای جدید اشاره کنم. مهم ترین نکته در خصوص ورود خودرسازان آمریکایی به بازار ایران، استراتژی عمومی آنها در ورود به بازارهای بزرگ جدید است. این استراتژی خصوصا در شرکت جنرال موتورز نمود بیشتری دارد. خودروسازان آمریکایی به فعالیت در احجام کوچک چندان علاقه مند نیستند و تلاش می کنند سهم بزرگی از بازارها  را در کنترل داشته باشند. این استراتژی در بازارهای بزرگ معمولا با تاسیس و یا خرید پایگاه های تولیدی نمود پیدا می نماید تا واردات خودروی کامل. این رفتار در طول سالیان گذشته در قالب شرکت های مختلفی که خودرسازان آمریکایی در اروپا، کره و چین ایجاد و یا خریداری کرده اند، قابل مشاهده است. حضور تولیدی این شرکت ها در قبل از انقلاب و زمانی که خودروسازی یک صنعت استراتژیک در جهان محسوب می شد نیز قابل تامل است. در دهه های 60 و 70 میلادی، شرکت های خودروسازی به ندرت از محدوده کشور سازنده اصلی خارج می شدند و تلاش داشتند خودروها به صورت ساخته شده به سایر بازار ها صادر شود. در صورت ایجاد پایگاه های تولیدی در بازارهای مبدا هم، معمولا محصولاتی تولید می کردند که از فناوری پیشرفته ای برخوردار نباشد. اما جنرال موتورز ایران با تولید خودروی کادیلاک سیاست دیگری را به نمایش گذاشته بود. این سیاست کم و بیش در تولید قطعات هم دیده می شود. معمولا سایت های تولیدی محلی از قطعات تولیدی همان منطقه تغذیه می شوند و در کنار تولید خودرو، صنعت قطعه آن مناطق هم از وجود این شرکت ها متاثر می شود. این در حالی است که سیاست موردنظر در بسیاری شرکت های اروپایی خصوصا خودروسازان آلمانی و فرانسوی مشاهد نمی شود. تجربه خودروسازی با مشارکت شرکای فرانسوی و آلمانی و حتی ژاپنی، نشان می دهد اصرار این خودروسازان بر استفاده از قطعات وارداتی و شبکه تامین شرکت مادر است. در واقع این خودروسازان، مقاومت های زیادی در خصوص داخلی سازی قطعات از خود نشان می دهند، به گونه ای که برخی محصولات فرانسوی تولیدی در ایران، بعد از سال ها، هنوز وابستگی سنگینی به واردات قطعه دارند.

به اعتقاد بنده، این موضوع (میل به داخلی سازی قطعات) می تواند تفاوت بزرگی بین خودروسازان فرانسوی و آمریکایی باشد. به هرصورت، با وجود مزایایی قابل توجه در ورود خودروسازان آمریکایی به بازار ایران، نبود این شرکت ها برای بازار کشور مشکل ساز نخواهد بود. بازار ایران نزدیک به سی سال است که از این خودروسازان خالی است و فرایند رشد را هرچند تماما با هزینه خود کشور و نه از طریق جذب سرمایه گذار خارجی، تا حدی طی کرده است. در سال 90، تولید خودرو در ایران به بیش از یک میلیون و ششصد هزار دستگاه رسید و زنجیره تامین بزرگی نیز در کشور ایجاد شده و تمامی اینها بی آنکه پای خودروسازان آمریکایی در میان باشد، به دست آمده است.